The sacral function of language, literature and the Bible in the context of Borislav Pekić’s novel The Time of Miracles This essay promotes the thesis about mythogenesis as a form of cosmogenesis. It also addresses the sacral function of language in literature and in the Bible. It follows an approach according to which Biblical myths are constantly re-created (Lk. 11; Jn. 9) and their archetypal schemata – actualized. Specifically, the paper demonstrates that through the actualization of the mythical narratives from the Bible, the universal archetype of the Miracle (mystery, secrecy) is essentially actualized. This interpretation is made on the basis of two illuminative fragments from the novel The Time of Miracles (1965) by the contemporary Serbian writer Borislav Pekić (1930–1992).Borislav Pekić reads the coded language of the mytho-biblical mysterious vision of reality with meticulous, historical, social, political, and psychological attention, and yet, instead of submitting it to a radical parody of hyper-realistic qualities, he demythologizes them only to re-mythologize the most sensitive sacral places in the mythical-biblical matrix: the miracles of Jesus. Pekić creates a mythopoetic chronotope of a “time of miracles and deaths”. In contrast to the usual categories – mythical time, historical time, time of dreams, he introduces the category of “time of miracles” or, in other words, “miraculous time”. “Time” itself, understood as a replica of the Being, initiates the question of miracle creation as a radical type of mythogenesis. Connecting Christian miracles with death, Pekić actualizes the archetypical vision of the resurrection. He knows that the modern world, whose humanism is put at stake, needs a spiritual renaissance (resurrection). Only upon the foundations of the renewed spirituality can a more humane civilization be established.Pekić’s novel, sensitive to the antinomies of reality and of the human psyche, reaffirms the principle of the fictional, regardless of whether it has been based on biblical narratives. Contrary to the stereotypical Christian perspective of the miracle, Pekić creates an individual performance of the miracle, both sceptical and emphatic, both biblical and imaginary. Pekić demystifies the Christian story through the prism of pre-Christian consciousness, subtly pointing to the need of renewal of free, non-canonical thought. This context implies the affirmation of the vitality of the multifocal and carnivalized pagan matrix, without rejecting the importance of the Christian one. As a result, the novel The Time of Miracles is experienced as a “perlocutionary act of speech” in which the latent, sacral function of language is activated, its power to transform the worldview, and indirectly, the world itself. Sakralna funkcja języka, literatury i Biblii w kontekście powieści Borislava Pekicia Czas cudów W artykule wysuwa się tezę o mitogenezie jako formie kosmogenezy oraz podejmuje problematykę sakralnej funkcji języka w literaturze i Biblii. W pracy zastosowano podejście, zgodnie z którym mity biblijne są stale od-twarzane (Łk 11, Jn 9) oraz stale reaktualizowane są ich archetypowe schematy. W tekście omawia się zatem kwestię aktualizacji mitycznych narracji z Biblii, nade wszystko zaś – uniwersalnego archetypu Cudu (tajemnicy, sekretu). Prezentowana interpretacja oparta jest na dwóch fragmentach z powieści Czas cudów (1965) współczesnego serbskiego pisarza Borislava Pekicia (1930–1992).Borislav Pekić czyta zakodowany język mitologiczno-biblijnej wizji rzeczywistości ze skrupulatną historyczną, społeczną, polityczną i psychologiczną uwagą. Co więcej, zamiast poddać ją radykalnej hiperrealistycznej parodii, demitologizuje ją tylko po to, aby ponownie re-mitologizować najbardziej drażliwe sakralne miejsca mityczno-biblijnej matrycy – cuda Jezusa. Pekić tworzy mitopoetyczny chronotyp „czasu cudów i śmierci”. W przeciwieństwie do zwykłych kategorii – czasu mitycznego, czasu historycznego, czasu snów – wprowadza kategorię „czasu cudów” lub, innymi słowy, „cudownego czasu”. Sam „czas”, rozumiany jako replika Bycia, inicjuje pytanie o stworzenie cudu jako swoisty typ mitogenezy. Łącząc chrześcijańskie cuda ze śmiercią, Pekić aktualizuje archetypową wizję zmartwychwstania. Wie, że współczesny świat, którego humanizm jest zagrożony, potrzebuje duchowego renesansu (zmartwychwstania). Tylko na fundamentach odnowionej duchowości można bowiem ustanowić bardziej ludzką cywilizację.Powieść Pekicia, wrażliwa na antynomie rzeczywistości oraz antynomie ludzkiej psychiki, potwierdza kreacyjną moc fikcji, niezależnie od tego, czy jest oparta na biblijnych narracjach. W przeciwieństwie do stereotypowej chrześcijańskiej interpretacji cudu Pekić tworzy jego indywidualne przedstawienie, zarówno sceptyczne, jak i empatyczne, biblijne, jak i wyobrażeniowe. Pekić demistyfikuje chrześcijańską historię przez pryzmat przedchrześcijańskiej świadomości, subtelnie wskazując na potrzebę odnowienia niezależnej myśli niekanonicznej. Ten kontekst implikuje potwierdzenie witalności wieloogniskowej i skarnawalizowanej pogańskiej matrycy, nie odrzucając znaczenia chrześcijańskiego. W rezultacie powieść Czas cudów odbierana jest jako perlokucyjny akt mowy, w którym uaktywnia się ukryta, sakralna funkcja języka, jego moc przekształcania światopoglądu, a pośrednio – samego świata.
PUBLIC RITUALS: GRASPING MYTH IN DAVID GROSSMAN’S TO THE END OF THE LAND
