Εισαγωγή: Η θεραπεία υποβοηθούμενη από το άλογο αποτελεί παρέμβαση στην ιατρική αποκατάσταση παιδιών με νευρολογικές-μυϊκές παθήσεις με σημαντικά αποτελέσματα. Αυτή η παρέμβαση βελτιώνει την ισορροπία, την αδρή κινητική λειτουργία, την ικανότητα της βάδισης και τη σπαστικότητα. Πιο συγκεκριμένα, κατά την προσπάθεια προσαρμογής του ασθενή, όταν βρίσκεται επάνω στο άλογο, απαιτείται η χρησιμοποίηση των μυών και των αρθρώσεων του. Έτσι γίνεται μυϊκή ενδυνάμωση, βελτιώνεται το εύρος κίνησης των αρθρώσεων και η σταθερότητά τους, ο συντονισμός των κινήσεων, η συνέργεια των μυών, η μετατόπιση του κέντρου βάρους και ο έλεγχος της στάσης και της ισορροπίας ενώ μειώνεται η ταλάντωση του ασθενή λόγω της προσπάθειας διατήρησης της θέσης του επάνω στο άλογο. Σκοπός της μελέτης είναι η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας υποβοηθούμενης από το άλογο στην αποκατάσταση παιδιών και εφήβων με κινητικά ελλείμματα λόγω νευρολογικών-μυϊκών παθήσεων όσον αφορά την αδρή κινητική λειτουργία και επίδοση, τη στατική και δυναμική ισορροπία και τη σπαστικότητα, καθώς και το αν αυτή η βελτίωση μπορεί να διατηρηθεί με την πάροδο δύο μηνών μετά το τέλος της παρέμβασης. Επίσης, η διενέργεια συστηματικής ανασκόπησης της διεθνούς βιβλιογραφίας και μετα-ανάλυσης για την αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής ιππασίας και ιπποθεραπείας. Στη μελέτη συμμετείχαν 31 παιδιά με κινητικά ελλείμματα. Στη συνέχεια έγινε υποκατηγοριοποίηση των παιδιών σε 20 παιδιά με ήπια και μέτρια ελλείμματα, σε 11 παιδιά με σοβαρά ελλείμματα και σε 14 παιδιά με σπαστική τετραπληγία.Μέθοδος: Η μελέτη διήρκησε 28 εβδομάδες, η παρέμβαση θεραπευτικής ιππασίας ή ιπποθεραπείας 12 εβδομάδες, με συχνότητα μία συνεδρία ανά εβδομάδα, ενώ η διάρκεια της κάθε συνεδρίας ήταν 30-45 λεπτά, ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε ασθενή.Για την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και τη μετα-ανάλυση έγινε αναζήτηση σχετικών μελετών στις βάσεις δεδομένων MEDLINE, CINAHL, MBASE, SportDiscus, Cochrane Database of Systematic Reviews, Cochrane Controlled Trials Register, PEDro, DARE, Google Scholar, Scopus, ISI Web of Science και σε περιλήψεις διατριβών. Συμπεριλήφθηκαν μελέτες οι οποίες περιελάμβαναν ομάδα ελέγχου ή ήταν αυτοελεγχόμενες, οι οποίες πραγματοποίησαν αξιολογήσεις πριν και μετά την παρέμβαση. Μελέτες που εξαιρέθηκαν ήταν: 1) μελέτες οι οποίες δεν είχαν στοιχεία αρχικών ή τελικών μετρήσεων, 2) μελέτες μεμονωμένων περιστατικών, 3) ποιοτικές μελέτες και 4) μελέτες στις οποίες χρησιμοποιήθηκε μηχανικό άλογο. Για την αξιολόγηση των 8 μελετών που συμμετείχαν στην ανασκόπηση χρησιμοποιήθηκε το ποιοτικό εργαλείο αξιολόγησης των Downs and Black.Εργαλεία αξιολόγησης: Η κλίμακα αξιολόγησης της αδρής κινητικής λειτουργίας (GMFM), η κλίμακα αξιολόγησης της κινητικής επίδοσης (GMPM), το σύστημα ταξινόμησης της λειτουργικής ικανότητας (GMFCS), η παιδιατρική κλίμακα αξιολόγησης της ισορροπίας (PBS), η τροποποιημένη κλίμακα κατά Ashworth (MAS) για την αξιολόγηση της σπαστικότητας, η κλίμακα WISC ΙΙΙ για την αξιολόγηση του νοητικού δυναμικού του κάθε παιδιού. Επίσης, ο στατικός έλεγχος σε διάδρομο βάδισης για τον έλεγχο της στάσης και της ισορροπίας καθώς και ακτινολογικός έλεγχος σπονδυλικής στήλης με ακτινογραφία σε προσθιοπίσθια και πλάγια θέση, σε επιλεγμένους ασθενείς.Πραγματοποιήθηκαν συνολικά 6 μετρήσεις με τις κλίμακες GMFM και PBS στον κάθε ασθενή. Η πρώτη έγινε δύο μήνες πριν από την παρέμβαση, η δεύτερη ένα μήνα πριν από την παρέμβαση, η τρίτη ακριβώς πριν από την παρέμβαση, η τέταρτη στο ενδιάμεσο (1,5 μήνα) της παρέμβασης, η πέμπτη με το τέλος της παρέμβασης (3 μήνες), και η έκτη 2 μήνες μετά το τέλος της παρέμβασης. Στο διάδρομο βάδισης, στο GMPM και στην τροποποιημένη κλίμακα κατά Ashworth έγιναν δύο αξιολογήσεις, η μία πριν από την παρέμβαση και η άλλη με το τέλος της τελευταίας συνεδρίας θεραπευτικής ιππασίας ή ιπποθεραπείας.Στατιστική ανάλυση: Για τις κλίμακες GMFM και PBS η στατιστική ανάλυση έγινε με μεθόδους ανάλυσης διαχρονικών δεδομένων. Χρησιμοποιήθηκαν μονοπαραγοντικά και πολυπαραγοντικά μοντέλα μεικτών επιδράσεων γραμμικής παλινδρόμησης. Για το GMPM η σύγκριση των τιμών της κλίμακας έγινε μονοπαραγοντικά με κατά ζεύγη t-test και πολυπαραγοντικά με μεθόδους ανάλυσης διαχρονικών δεδομένων. Στα πολυπαραγοντικά μοντέλα έγινε στάθμιση για δυνητικούς συγχυτικούς παράγοντες όπως το φύλο, η ηλικία, η αξιολόγηση βάσει του WISC ΙΙΙ και το επίπεδο GMFCS για τα τρία παραπάνω εργαλεία αξιολόγησης. Για το διάδρομο βάδισης έγινε με κατά ζεύγη t-test (μονοπαραγοντικά μοντέλα) και με τη χρήση παλινδρόμησης σταθμίζοντας για ενδεχόμενους συγχυτικούς παράγοντες που μπορεί να επηρέαζαν τη σχέση (φύλο, ηλικία, κλίμακα WISC ΙΙΙ). Τέλος, για την τροποποιημένη κλίμακα κατά Ashworth έγινε χρήση του στατιστικού κριτηρίου Fisher's exact test.Διεξήχθη μετα-ανάλυση των μέσων διαφορών της παιδιατρικής κλίμακας ισορροπίας (PBS) της κλίμακας αξιολόγησης της αδρής κινητικής λειτουργίας (GMFM) μεταξύ των ομάδων παρέμβασης και ελέγχου για τις μελέτες που συμπεριλήφθησαν. Χρησιμοποιήθηκε μετα-ανάλυση σταθερών και τυχαίων επιδράσεων. Βασίστηκε στη μέθοδο αντίστροφης διακύμανσης για τη στάθμιση και χρησιμοποιήθηκε ο εκτιμητής Dersimonian και Laird για το μοντέλο μετα-ανάλυσης τυχαίων επιδράσεων.Αποτελέσματα: Παρουσιάστηκαν στατιστικά σημαντικές βελτιώσεις στο συνολικό αποτέλεσμα του GMFM καθώς και σε όλες τις υποκατηγορίες του Α, Β, C, D και E, (p<0.005), στοσυνολικό αποτέλεσμα του GMPM και σε όλες τις υποκατηγορίες του (p<0.005), στη μέση πίεση των δύο άκρων ποδών (διάδρομος βάδισης) με p<0.05, στο PBS σε όλες τις χρονικές στιγμές με p<0.001. Τα παραπάνω αποτελέσματα του GMFM και PBS διατηρήθηκαν μετά την πάροδο 2 μηνών από την τελευταία συνεδρία της παρέμβασης. Όσον αφορά τη σπαστικότητα, παρόλο που φάνηκε μία μικρή βελτίωση, αυτή δεν έδειξε να είναι στατιστικά σημαντική. Αντίστοιχα είναι και τα αποτελέσματα για την υποομάδα της σπαστικής τετραπληγίας, με τη διαφορά ότι παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική μείωση στη μέση πίεση μόνο του δεξιού άκρου ποδός. Στις άλλες δύο υποομάδες παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική βελτίωση στα σύνολα των GMFM, GMPM και PBS.Όσον αφορά τη μετα-ανάλυση για τις 4 μελέτες που συμπεριελήφθησαν δεν έδειξαν στατιστικά σημαντικές μεταβολές σε κανένα από τα δύο εργαλεία αξιολόγησης.Συμπεράσματα: Αν και στη μετα-ανάλυση δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές μεταβολές στην αδρή κινητική λειτουργία και στην ισορροπία, στην κλινική μας μελέτη φαίνεται ότι η θεραπεία υποβοηθούμενη από το άλογο βελτιώνει την κινητική λειτουργία (ποσοτικά και ποιοτικά) και τη στατική και δυναμική ισορροπία στα παιδιά με νευρολογικές-μυϊκές παθήσεις. Φαίνεται, επίσης, ότι η βελτίωση της αδρής κινητικής λειτουργίας και της ισορροπίας είναι και κλινικά σημαντική. Το θεραπευτικό αποτέλεσμα παραμένει μέχρι και 2 μήνες μετά το τέλος της παρέμβασης.