Heritage of Liminality: Remnants of the Military in the Istrian City of Pula in the Aftermath of Yugoslav SocialismThis article is devoted to the meanings of the liminality that shaped the (self-) perception of the Croatian city of Pula and came as a result of the long-term presence of the military (and heavy industry) in the city. The study discusses the modalities of cohabitation of the Yugoslav People’s Army and the citizens of Pula, who lived together, interacted, and shaped each other during the period of Yugoslav socialism, and highlights the consequences of this mutual shaping in the aftermath of the Yugoslav socialist project. In the ongoing process of Pula’s contentious urban transformation, in which several military and industrial facilities, complexes, and areas still wait for their new functions and new owners, the city’s military nature and liminality have been identified as a problem by authorities and policy makers: they see the material and immaterial traces of the presence of the military in the city as an “unwanted heritage”. In opposition to the view that Pula’s military (and industrial) heritage is a problem to be overcome/eliminated, the article argues for a more inclusive approach that would acknowledge the fact that this heritage is perceived by citizens as closely related to their city’s multicultural and working-class tradition, and that would recognize its potential to produce meanings, values, histories, and memories.Nasleđe liminalnosti: tragovi prisustva vojske u istarskom gradu Puli posle kraja jugoslovenskog socijalizmaČlanak se bavi liminalnošću koja u značajnoj meri oblikuje (samo) percepciju grada Pule u Hrvatskoj, a nastala je kao rezultat dugotrajnog prisustva vojske (i teške industrije) u ovom gradu. U njemu raspravljam o modalitetima kohabitacije Jugoslovenske narodne armije i građana Pule, koji su zajedno živeli i delili urbani prostor u periodu jugoslovenskog socijalizma, i osvetljavam posledice ove kohabitacije, deljenja i uzajamnosti vidljive u vreme nakon kraja jugoslovenskog socijalističkog projekta. U ambivalentnom procesu urbane transformacije Pule koji se upravo odvija, dok mnogi vojni i industrijski objekti, kompleksi i prostori još uvek čekaju na novu namenu i vlasnike, gradske vlasti i snovaoci urbane politike „vojni” identitet grada i njegovu liminalnost identifikuju kao problem: materijalni i nematerijalni tragovi prisustva vojske u gradu označavaju se kao “neželjena baština”. Nasuprot viđenju pulske vojne (i industrijske) baštine kao problema koji treba prevazići/eliminisati, u članku se zalažem za inkluzivniji pristup koji uzima u obzir činjenicu da građani Pule ovo nasleđe usko povezuju sa multikulturnim i radničkim identitetom grada, i koji prepoznaje potencijal tog nasleđa da proizvodi značenja, vrednosti, istorije i sećanja.Dziedzictwo liminalności: znaki obecności wojska w Puli na Istrii po upadku jugosłowiańskiego socjalizmuArtykuł porusza kwestię liminalności w znacznym stopniu kształtującą (auto)percepcję miasta Pula w Chorwacji, co jest skutkiem wieloletniej obecności wojska (i przemysłu ciężkiego) w tym mieście. W tekście omawiam kwestię współdzielenia przestrzeni miejskiej w okresie jugosłowiańskiego socjalizmu przez Jugosłowiańską Armię Ludową i mieszkańców miasta, analizuję również skutki owej kohabitacji i współpracy widoczne w okresie po upadku jugosłowiańskiego projektu socjalistycznego. W trakcie wciąż trwającego ambiwalentnego procesu transformacji przestrzeni miejskiej Puli wiele obiektów, kompleksów i miejsc militarnych oraz przemysłowych oczekuje na zmianę przeznaczenia i nowych właścicieli, tymczasem władze miejskie oraz twórcy polityki miejskiej za podstawowy problem uznają „wojskową” tożsamość miasta i jej liminalność: materialne i niematerialne ślady obecności armii w mieście określane są jako „niechciane dziedzictwo”. Wbrew powszechnemu traktowaniu owego dziedzictwa jako problemu do rozwiązania, w swoim artykule wybieram podejście bardziej otwarte, które uwzględnia zdanie mieszkańców Puli wpisujących je w wielokulturową i robotniczą tożsamość miasta; staram się również podkreślić jego potencjał w procesie wytwarzania znaczeń, wartości, historii i pamięci.
Culture-led Urban Transformation Strategies for Industrial Heritage and Industrial Areas in Istanbul