De geschiedenis van het Vlaamse collaboratieverleden tijdens de Tweede Wereldoorlog is vandaag reeds ruim gedocumenteerd: mythes zijn doorprikt en nuance is de nieuwe maatstaf om naar dat verleden te kijken. Toch leverde de lange overheersing van een vertekend beeld, voornamelijk met betrekking tot de naoorlogse repressie, een aantal iconische beelden op in het collectieve geheugen, die hier en daar nog de kop op durven te steken. Door de relatief late wetenschappelijke doorbraak in het polemische debat over de Tweede Wereldoorlog in België, loopt ons land noodgedwongen achter als het aankomt op nieuwe invalshoeken om dat verleden te benaderen. In onze buurlanden bestaat zo al enige tijd aandacht voor een belangrijke groep in de samenleving, die vaak tot op vandaag de gevolgen van dat verleden draagt: de nakomelingen. Niet alleen vanuit historische hoek, maar ook vanuit de literatuurwetenschappen bestaat er reeds een traditie aan onderzoek, dat nagaat hoe daders en slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog hun herinneringen doorgeven aan latere generaties. Concepten als trauma- en schuldoverdracht zijn daarin heel populair. Geïnspireerd door het lopende historisch onderzoek van Koen Aerts (UGent), verkent ook deze bijdrage dat terrein. Aan de hand van zes autobiografisch geïnspireerde Vlaamse romans wordt daarbij resoluut de kaart van de interdisciplinariteit getrokken. Hoe gaan de protagonist-nakomelingen in de romans om met het verleden van hun ouders, welke effecten ondervinden ze ervan en vooral: dragen zij een overgedragen schuld met zich mee? Literatuur biedt immers een unieke blik op de werkelijkheid, en laat zelfs toe datgene bloot te leggen, wat men zelf niet wist. Het geeft met andere woorden ook een inkijk in het onderbewuste van zowel de samenleving als de personages uit het werk. Daarom leveren deze herinneringsproducten antwoorden op de vraag naar de relatie tussen een kind en zijn/haar (groot)ouder, die geen afbreuk doen aan de complexe realiteit van zowel dader- als ouderschap, maar een waardevol interpretatiekader vormen voor verder historisch onderzoek.
“The name of my father weighs on me like a judgment”.Collaborators through the eyes of their children in the Flemish novel (1970-2000)Flemish collaboration during the Second World War has been researched profoundly and abundantly. Although historical research has exposed several myths and enabled a nuanced outlook onto the past, distorted memories have left Belgium with recurrent iconic images in its collective memory, especially when it comes to post-war punishment of Flemish collaborators. Only relatively recently scientific historical research is being heard within the polem-ical debate concerning new perspectives on Belgium’s wartime past. Neighbouring countries, unlike Belgium, were therefore able to incorporate descendants of collaborators far sooner into their research. As this social group often has been carrying traces of this past up until today, research focuses on how victims and perpetrators pass on their past to their children and grandchildren. This has not only been approached from a historical point of view, but in literary analysis as well. Transmission of trauma and guilt are popular concepts in this kind of research. Inspired by current historical research by Koen Aerts (UGent), this article offers an exploration of this field of research for Flanders. By discussing six autobiographical inspired Flemish novels, it takes on a fundamentally interdisciplinary approach. How do the protagonists in the novels deal with their parents’ past, which effects do they face and do they carry some form of transmitted guilt? Literature offers a unique perspective on reality, often exposing the subconscious not only of the characters within the work, but on a societal level as well. Accordingly, these products of memory offer insight into the relation between a child and its (grand)parent, taking into account the complex reality of being both a perpetrator and a parent. A discussion of these sources therefore provides a useful interpretative framework for further historical research.
"De naam van mijn vader valt als een oordeel." Collaboratuers door de ogen van hun kinderen in de Vlaamse roman (1970-2000)
