Od dyktatury ekspertów do demokracji nieliberalnej

Brak transparentności procesów decyzyjnych typowy dla demokracji liberalnych oraz związany z nim kryzys zaufania obywateli wobec instytucji politycznych to jedne z głównych przyczyn sukcesów odnoszonych przez stronników demokracji nieliberalnej. Zdaniem krytyków liberalizmu zbyt wiele decyzji współcześnie delegowanych jest do ciał nienadzorowanych demokratycznie. Zwolennicy koncepcji demokracji deliberacyjnej formułują różne remedia na tę sytuację. Nie czynią tego jednak stronnicy najpopularniejszej obecnie z wersji demokracji deliberacyjnej – podejścia systemowego do deliberacji. Autor artykułu twierdzi, że podejście to może legitymizować „niedemokratyczny liberalizm” – jedną z przyczyn kryzysu demokracji liberalnej. Celem artykułu jest prezentacja i ocena stosunku zwolenników podejścia systemowego do roli odgrywanej w procesie politycznym przez nienadzorowane demokratycznie gremia eksperckie.

The State, Democracy, and Class Rule: Remarks on the Hoppean Approach

The subject-matter of the paper is the theory of class struggle proposed by Hans-Hermann Hoppe, one of the leading representatives of libertarian political philosophy in the radical tradition of Murray N. Rothbard. The author reconstructs and critically comments on the theory at hand. The author's remarks focus on the ethical and methodological background of Hoppe's approach, the main question being whether the latter theory is consonant with the thinker's positions on ethics and methodology, as well as with his political standpoint. The author argues that not only does class analysis not contradict other core beliefs of Hoppe but it also represents an indispensable element of his libertarian philosophy. There is, however, a significant tension between the class approach and Hoppe's secondary philosophical position – his historical idealism. The article is concluded by indicating some further issues in the Hoppean theory of class that, in the author's opinion, should be subject to future inquiry.

Republikańskie teokracje kalwińskie w Europie

The illiberal democracy is the political system where majority of citizens rule, but where is not the freedom of consciousness or where the liberal dividing of power is absent. In the modern history of Europe the best example of this political system we find in the Calvinist Republics as Geneva, Emden and Netherlands. It’s not the democracy in the contemporary meaning of this word because the notion of “citizen” is aristocratic. The citizens are the members of aristocracy and patricians of towns. But in this time the citizens are the people only. This system is not liberal, because the Catholics are persecuted. The aim of this text is the presentation vision and ideology of theses Republics. It’s the mixture of sovereignty of the people-citizens with the theocratic tendency of Calvinism. In the theory of Calvin, and in the practice of theses Republics we are the tension between the “too swords”: spiritual (Calvinist consistories) and temporal (political power). In the literature we are many of allusions that the theological-political thought of Jean Calvin is inspired by medieval papal theocracy. It’s theocracy with “purified” Word of God, and inspired by the fear of the “caesaropapism”. This fear was just. Every theocratic rule in the Calvinist republican regime is finished by the supremacy of temporal swords. This text present the process of change from papocaesarism to caesaropapism in every republican case.

Stan wyjątkowy w ujęciu monistycznym: trzy propozycje teoretyczne i ich realizacja na przykładzie polskich unormowań stanów nadzwyczajnych

Tekst stanowi próbę pomyślenia instytucji stanu wyjątkowego w ramach logiki monistycznej, która by nie naruszała podstaw demokracji liberalnej: jako instrumentu prawnego do zwalczenia zagrożenia, przed którym stoi państwo, przy użyciu narzędzi z porządku norm sprzed wystąpienia sytuacji ekstraordynaryjnej. Autor analizuje trzy możliwości takiej logiki, wywodząc ją z koncepcji m. in. libertarianizmu Roberta Nozicka, instytucjonalizmu Nomi Claire Lazar czy liberalnego realizmu Jeremy’ego Waldrona i aplikując do zapisów Konstytucji RP z 1997 r.

Przekleństwo pragnienia półptaka. Radykalizm polityczny według Bronisława Trentowskiego w kontekście współczesnym

Artykuł zawiera rozważania na temat eseju Bronisława Trentowskiego pt. „Radykalizm polityczny” z 1843 roku. Rozważania autorki dzielą się na cztery części: 1. Samodzielność ludzi i ożywienie polityki – dwie główne cechy „radykalizmu politycznego”; 2. Lud u Trentowskiego: masa czy wielość różnych jednostek?; 3. Diagnoza „radykała politycznego” a dzisiejsza spolaryzowana demokracja 4. Zakończenie: „demokratyzm” jako „przychodzenie do swego uczucia”. Autorka zauważa, że Trentowski wypracował argumentację, która dzisiaj naturalnie narzuca się zwolennikom demokracji partycypacyjnej – jak choćby zarzut wobec liberałów takich jak Benjamin Constant, że traktują wolność w sposób selektywny, dozwalając na nią w sferze prywatnej, ale już nie w sferze politycznej. Właśnie tę selektywność Trentowski zwie „półptakiem”. Ponadto argumentacja Trentowskiego pozwala uznać polityczną polaryzację za martwotę – „rządy rozumu” zamiast „rządów umysłu”.

O pamięci w eseistyce dotyczącej polskości - między esencjalizmem a konstruktywizmem

Artykuł zawiera rozważania nad zróżnicowaniem tekstów eseistycznych dotyczących problematyki polskości, wynikającym z różnorodnej roli pamięci w poszczególnych koncepcjach narodowej tożsamości. Celem szkicu jest podjęcie refleksji nad relacją, w jaką wchodzą teksty, dające się określić jako tradycjonalistyczne oraz modernizacyjne, z orientacjami esencjalistycznymi i kontruktywistycznymi. Przedmiot analizy zawartej w tekście stanowią przede wszystkim dwie publikacje: Awangardowy konserwatyzm Pawła Rojka oraz Polska: wspólnota fantazmatyczna Agaty Bielik-Robson. Eseje te pozwalają się traktować jako reprezentatywne przykłady złożonych zależności ideowych występujących w obszarze refleksji nad polskością.

Przestrzeń możliwości. Teatr partycypacyjny jako środek budowania kapitału społecznego

The article is an attempt at examining the possibilities for the development of social capital by means of active cultural engagement, as exemplified by participatory theatre. Narrowing the analysis to this particular area of artistic practice is not a coincidence. Theatre constitutes one of the most exclusive social spaces within the cultural field, requiring a high degree of cultural competency, and taking the inequality of position between artists and spectators for granted. On the other hand, it is defined by their immediate, face-to-face encounter, which, as compared to other areas of art, provides theatre with an exceptional social potential. The so-called participatory turn in contemporary art has moved theatre into a new domain of social functionality, which cannot be adequately described and researched without the sociological “toolbox”. Hence, the article is also an attempt at taking an interdisciplinary stance and connecting the study of art and society, as well as outlining a proposal for a practical application of sociological knowledge, used not only for the sake of understanding, but also organising of the artistic practice. In this respect, it addresses the growing interest in applied social research (both filed work, and theory), as shown by political, cultural, and scientific institutions.

Apparent Actions as a Degradation of Civic Culture?

In the 1970s, the Polish sociologist Jan Lutyński created the concept of ‘apparent actions’, that is, activeness undertaken by public authorities at any level which, instead of achieving the set goals, only create a fiction of their achievement. The aim of the article is to answer the question about the impact of apparent actions on civic culture. In other words, it is a question of whether, and if so, to what extent, activeness bearing the features of apparent actions described by Lutyński are implicated in the manifestations of (local) civic culture. The hypothesis put forward assumes that apparent actions have a negative impact on civic culture, devastating its individual manifestations and reducing the level of civic activity.

Deficits of Political Culture in the Context of the Transformation of Postmodern Subjectivity

In the article, I address the issues of the transformation of subjectivity, to which it is subject in the face of changes in the political and cultural status of knowledge in post-modernity. I am trying to identify and define the post-modern deficits of political culture as a consequence of these changes. Looking at the links between subjectivity and politics, I reach out to Charles Taylor, who characterizes the crisis of the ethos of authenticity, Anthony Giddens, who analyses the process of disembedding of a subject, and Michel Foucault describing modern technologies of the self-creation in the context of a concept of politics understood as praxis by Hannah Arendt.