Etyka i kontyngencja. Bernarda Williamsa projekt etyki antyteoretycznej

Książka ma na celu rekonstrukcję i krytyczną analizę sformułowanego przez Bernarda Williamsa projektu etyki antyteoretycznej. Staram się zaradzić trudnościom interpretacyjnym generowanym przez specyficzne cechy myśli brytyjskiego filozofa – sceptycyzm, wielowątkowość, eseistyczną formę wypowiedzi – przyjmując hipotezę, że projekt ten może być wyeksplikowany i trafnie uchwycony dopiero w odniesieniu do swych epistemologicznych, metafizycznych, antropologicznych i metafilozoficznych założeń. Książka ma pięć rozdziałów. Rozdział pierwszy został napisany z myślą o Czytelniku znającym postać autora Moral luck słabo lub wcale. Rozpoczynam od szkicu biograficznego, który obejmuje życiorys, przebieg kariery akademickiej i próbę charakterystyki złożonej osobowości Williamsa. Następnie przedstawiam krótkie streszczenia jego dwunastu książek filozoficznych: pięciu monografii, jednej książki współautorskiej oraz sześciu zbiorów esejów i artykułów. W ostatniej części rozdziału, przyjmując za punkt odniesienia główne XX-wieczne trendy w anglosaskiej etyce i metaetyce, staram się wyjaśnić, na czym polega znaczenie intelektualnego dorobku brytyjskiego myśliciela. Rozdział drugi rekonstruuje przyjęte przez Williamsa epistemologiczne, metafizyczne oraz antropologiczne założenia i rozstrzygnięcia. Punktem wyjścia są tutaj pojęcia przekonania i wiedzy, analiza których w opinii bohatera tej książki dostarcza silnych racji wspierających realizm metafizyczny. Williams rozumie realizm metafizyczny przez pryzmat sformułowanej przez siebie koncepcji absolutnego pojęcia świata. Następnie interpretuje realizm metafizyczny w duchu realizmu naukowego, który uzasadnia z kolei poprzez trzy argumenty: argument z techniki, argument z konwergencji oraz argument z teorii błędu. Staram się pokazać, w jaki sposób łączy się to u autora Ethics and The Limits of Philosophy z przyjęciem metafizycznego i metodologicznego naturalizmu, krytyką teizmu chrześcijańskiego oraz uznaniem antropologicznego kontyngentyzmu, stanowiska, w świetle którego istoty ludzkie oraz ich wytwory są radykalnie przygodnymi bytami. Na koniec rozdziału omawiam krytykę, którą pod adresem tej części projektu Williamsa sformułowali m.in. tacy autorzy jak John McDowell i Hilary Putnam. Rozdział trzeci poświęcam z kolei wypracowanemu przez brytyjskiego myśliciela stanowisku metafilozoficznemu. Rozpoczynam od charakterystyki motywów i celów, które Williams wiąże z filozofią. Później pokazuję, dlaczego odrzuca on realistyczną interpretację pojęć i twierdzeń filozofii. Następnie omawiam zaproponowaną przez Williamsa humanistyczną koncepcję filozofii. Miałaby to być dziedzina pozbawiona pretensji poznawczych oraz świadoma historycznych i kulturowych uwarunkowań swoich pojęć i koncepcji. Dziedzina, której celem jest poszukiwanie interpretacji świata, które mogłyby zaspokoić intelektualne, praktyczne i egzystencjalne ludzkie potrzeby, na czele z nadrzędnymi potrzebami nadziei i sensu. W tym kontekście przedstawiam również metodę analizy pojęciowej, metodę genealogiczną i metodę alienacji, instrumenty za pomocą których autor Shame and Necessity realizował swój program metafilozoficzny i które poddawał refleksji metodologicznej. Rozdział kończy prezentacja szeregu zarzutów pod adresem analizowanej koncepcji filozofii, które – wbrew deklaracjom samego Williamsa – prowadzą do wniosku, że brytyjski filozof przyjmuje wiele elementów scjentystycznej wizji świata. Rozdział czwarty jest pierwszym z dwóch rozdziałów omawiających już bezpośrednio projekt etyki antyteoretycznej. Zwracam uwagę, że projekt ów jest formułowany w kontekście pytania Sokratesa („Jak właściwie żyć należy?”) i jego konstrukcja rozpoczyna się od analizy założeń tego pytania. Pozwala to Williamsowi wyróżnić w historii refleksji moralnej trzy tradycje myślenia, które następnie poddaje krytycznemu namysłowi: (1) „tradycję” amoralizmu, wedle której możliwa jest taka odpowiedź na to pytanie, która ignoruje względy moralne, (2) tradycję filozofii moralności, w ramach której dąży się do skonstruowania quasi-naukowej teorii etycznej oraz (3) tradycję etyki, skupiającą się na praktycznym wymiarze moralności i jej empirycznych, przygodnych uwarunkowaniach. Pokazuję, że brytyjski autor deklaruje się jako zwolennik tradycji etyki i jakie ma ku temu powody. W zakończeniu poruszam problem przedmiotowych twierdzeń normatywnych, które są zasadniczo w tekstach Williamsa nieobecne. W piątym i ostatnim rozdziale opisuję dwie kolejne części projektu. Pierwsza z nich to rozstrzygnięcia metaetyczne. W następstwie odrzucenia kognitywnych pretensji filozofii oraz przyjętej przez siebie, naturalistycznej wizji rzeczywistości, Williams odrzuca moralny realizm i kognitywizm. Zarazem jednak broni idei, że możemy mówić o wiedzy etycznej, którą należy rozumieć jako relatywną kulturowo wiedzę praktyczną, pozwalającą nam na pomyślną nawigację w konkretnym świecie społecznym. Część druga poświęcona jest antyteoretyzmowi etycznemu, będącemu swoistym znakiem firmowym autora Problems of the Self. Rozpoczynam ją od analizy zaproponowanej przez niego definicji teorii etycznej. Następnie szczegółowo omawiam argumenty wysunięte przez Williamsa przeciwko samej idei teorii etycznej. Identyfikuję pięć takich argumentów, które odwołują się kolejno do: (1) doświadczenia moralnego, (2) emocji moralnych, (3) integralności osoby, (4) pojęcia moralnego obowiązku i (5) trafu moralnego. W kolejnym kroku przedstawiam bardziej szczegółową krytykę, którą brytyjski filozof adresuje w kierunku konkretnych teorii etycznych. Całość omawianej argumentacji odnoszę do jej przesłanek: rekonstruowanych w rozdziałach drugim i trzecim twierdzeń i założeń epistemologicznych, metafizycznych, antropologicznych i metafilozoficznych, oraz rekonstruowanej w rozdziale czwartym wizji moralności. Poszukując ogólnej kategorii na określenie stanowiska, które Williams głosi na przecięciu zagadnień etyki i metaetyki, opowiadam się za moralnym partykularyzmem. Rozumiem przez to pogląd, wedle którego racjonalność na gruncie etyki jest możliwa, ale racje moralne nie mają obiektywnego statusu, lecz są relatywne – w ujęciu Williamsa – wobec indywidualnej tożsamości podmiotu oraz kultury moralnej, do której należy. Zakończenie rozdziału stanowi omówienie wybranych argumentów myślicieli krytycznych wobec etyki antyteoretycznej, filozofów takich jak Christine Korsgaard, Thomasem Nagelem i Thomasem Scanlonem. W zakończeniu książki przedstawiam niektóre ograniczenia prezentowanej w niej interpretacji oraz staram się wskazać, w jaki sposób i w których kierunkach mogłaby ona być dalej rozwijana.

KANTIANS MAKE BAD FRIENDS; SUSPENDING MORAL RESPONSIBILITY IN RELATIONSHIPS

In this essay, I will briefly examine the Kantian ethical tradition as inherited by Christine Korsgaard. I argue that the Kantian is committed to a morally impractical conclusion: that she must hold others morally responsible without exception. I explain the concept of moral responsibility in the Kantian and consequentialist frameworks, and then illustrate why the Kantian’s is an impractical imperative through an examination of its interpersonal effects. I end by suggesting that a consequentialist view offers a more robust framework for moral responsibility.

Qu'est-ce qu'un constructiviste peut dire sur la question animale — ou toute autre question normative, d'ailleurs ?

Résumé Dans Fellow creatures, Christine Korsgaard soutient que les êtres humains auraient l'obligation morale de traiter les animaux sensibles comme des fins en soi. Cependant, cet article tente de démontrer que la méthode korsgaardienne dépasse ce que permet une théorie constructiviste conséquente et soutient que nous devrions opter pour une version humienne plutôt que kantienne du constructivisme. Selon moi, une telle conception permet tout à fait de soutenir des positions éthiques substantielles sur la question animale sans avoir à compromettre ses engagements ontologiques.

Personal Identity and Impersonal Ethics

On the Reductionist View, the fact of a person’s existence and that of her identity over time just consist in the holding of certain more particular facts about physical and mental events and the relations between these events. These more particular facts are impersonal—they do not presuppose or entail the existence of any person or mental subject. In Reasons and Persons, Derek Parfit claims that if the Reductionist View is true, then ‘it is … more plausible to focus, not on persons, but on experiences, and to claim that what matters morally is the nature of these experiences’. But why think that the Reductionist View has this implication? As critics such as Robert Adams, David Brink, Mark Johnston, Christine Korsgaard, and Susan Wolf have suggested, it is not clear why the Reductionist View should have any implications regarding the moral importance of persons. This chapter argues that in contrast to Non-reductionist views, Psychological Reductionism, a version of the Reductionist View that assumes a psychological criterion of personal identity, supports the kind of impersonal moral outlook that Parfit describes.

Valuing Our Humanity

In the past Christine Korsgaard has argued that when Kant claims we value our humanity as an end in itself, he means that we take the value of the power of rational choice to be the condition of the value of our ends, and therefore to be unconditional. Here she reexamines these arguments by raising questions about the nature of valuing. She argues that valuing our moral nature does not imply thinking ourselves superior to non-moral creatures. She identifies two different ways of valuing ourselves that are at work in Kant’s arguments, regarding humanity as a valuable property and as the source of normative standing. She argues that we value ourselves as ends both in the sense of attributing normative standing to ourselves and in the sense that we regard our ends as good because they are good for us, a sense which extends to the other animals.

What is constructivism?

This chapter outlines the main theses of the constructivist position to be developed in this book: facts about what is a reason for doing what obtain because the corresponding reason judgements are true. Those reason judgements are not representational states; their nature is best understood in terms of their role in guiding the reasoning process. Thus, for such a judgment to be true is not for it to be representationally accurate. Instead, its truth—and hence the reason fact that corresponds to the true judgement—is grounded in the soundness of the episode of reasoning that the judgement is apt to guide. Therefore, practical reasons are mind-dependent, because facts about our mental activities figure ineliminably in the explanation of why some considerations are reasons for certain actions. The chapter also addresses how this position relates to the views of John Rawls and Christine Korsgaard, and shows how it fits onto the meta-ethical map.

Marya Schechtman e Christine Korsgaard: Uma reflexão sobre Unidade Forense e Self Moral

O artigo discute o tema da identidade pessoal a partir do debate entre as filósofas Marya Schechtman e Christine Korsgaard. Para isso, será inicialmente explicitada a temática da identidade pessoal em suas origens modernas, nas reflexões lockeanas. O tema da continuidade psicológica na obra de John Locke será brevemente abordado, assim como sua recepção pela obra de Derick Parfit. Sobre o debate específico entre Schechtman e Korsgaard, será apresentada a crítica de Schechtman à noção de independência metafísica do conceito de pessoa e discutido em que ponto isso afeta ou não a posição central de Korsgaard a respeito do tema.

IDENTIDAD PERSONAL Y SUJETO ÉTICO DOS MODELOS ALTERNATIVOS A DEREK PARFIT

La identidad personal es el tema central del pensamiento de Derek Parfit y su principal argumento en defensa de una concepción utilitarista de la ética. Desde su perspectiva, la identidad se resume en lo que llama Relación R de conectividad y continuidad psicológica. A través de su análisis de diversos experimentos mentales el autor llega a la conclusión de que la identidad no está determinada y, por lo tanto, no es “lo que importa”. Lo que importa es la relación R. Sobre dicha relación y no sobre identidades concretas han de girar las decisiones morales. Sin embargo, existen diversos planteamientos críticos que lejos de suponer, en palabras de Parfit, un hecho suplementario, construyen un concepto de identidad no utilitarista. En este trabajo vamos a examinar la identidad narrativa en la obra de Paul Ricoeur, así como el planteamiento neokantiano de Christine Korsgaard.

Being True to Works of Music

This book argues that the so-called ‘authenticity debate’ about the performance of works of Western classical music has tended to focus on a side issue. While much has been written about the desirability (or otherwise) of historical authenticity—roughly, performing works as they would have been performed, under ideal conditions, in the era in which they were composed—the most fundamental norm governing our practice of work performance is, in fact, another kind of kind of authenticity altogether. This is interpretive authenticity: being faithful to the performed work by virtue of evincing a profound, far-reaching, or sophisticated understanding of it. While, in contrast to other performance values, both score compliance authenticity (being true to the work by obeying its score) and interpretive authenticity are valued for their own sake in performance, only the latter is a constitutive norm of the practice in the sense introduced by Christine Korsgaard. This has implications for cases in which the demands of these two kinds of authenticity conflict with each other. In cases of genuine such conflict, performers should sacrifice a little score compliance for the sake of making their performance more interpretively authentic.

A Proposal for a Coherentist-Constitutivist Account of Normativity

We operate under norms of evaluating actions as good and bad, right and wrong, or reasonable and unreasonable. What justifies the authority of these norms? Christine Korsgaard takes the constitutivist position and argues that self-constitution, as the standard for what constitutes action, is the source of normativity. David Enoch argues that it is impossible for any constitutivist model to justify normative standards, and that realism is the best solution. In this paper, I demonstrate that the best solution to the tensions Enoch raises is not realism, but an original coherentist-constitutivist model of normativity rooted in Korsgaardian constitutivism.