scholarly journals Entrevista com Axel Honneth - "As relações de trabalho no mundo atual"

2016 ◽  
Vol 13 (2) ◽  
pp. 165
Author(s):  
Elsa Cristine Bevian

http://dx.doi.org/10.5007/1807-1384.2016v13n2p165O Instituto de Pesquisas Sociais (Institut für Sozialforschung) foi fundado em 1923, como um anexo da Universidade de Frankfurt, hoje intitulada Johann Wolfgang Goethe-Universität Frankfurt am Main. A Escola de Frankfurt, desde 1930, foi dirigida por Max Horkheimer, e reunia pensadores como Theodor W. Adorno, Erich Fromm, Herbert Marcuse, e, contou também como membro do "círculo de fora" do Instituto, Walter Benjamin. Estes intelectuais formularam, como sabemos, o que conhecemos como "Teoria Crítica". Nos anos sessenta, temos a "segunda geração", marcado pela obra de Jürgen Habermas. Aquele que foi seu assistente entre 1984 e 1990, Axel Honneth, veio a ser o Diretor do Instituto frankfurtiano desde 2001. Com ele inaugura-se a "terceira geração" da Escola, cuja proposta consiste em relançar a "Teoria Crítica", sobretudo a partir do livro Kampf um Anerkennung. Zur moralischen Grammatik sozialer Konflikte, de 1992 (publicado no Brasil como Luta por reconhecimento - A Gramática Moral dos Conflitos Sociais. Trad. Luiz Repa. São Paulo: Ed. 34, 2003), tendo como ponto de partida a Fenomenologia do Espírito de Hegel. Honneth centra sua reflexão na "teoria do reconhecimento" e, através dela, são apresentados os limites da obra das gerações de frankfurtianos anteriores.  A falta de reconhecimento passa a ser vista como base dos conflitos interpessoais, sociais e políticos na atualidade. Mais recentemente, Honneth publicou Das Recht der Freiheit (Berlin, Suhrkamp, 2011 - O direito à liberdade) e Die Idee des Sozialismus (Berlin, Suhrkamp, 2015 - A ideia do socialismo), sustentando que o socialismo está vivo como ideia, e tem como cerne a liberdade social. Foi em 2014, no Instituto de Pesquisas Sociais de Frankfurt, que aconteceu o encontro e a entrevista com o Diretor do Instituto, Axel Honneth. O foco da breve entrevista, aqui apresentada no original alemão e em tradução portuguesa.

Author(s):  
Angelo Serpa

No espaço público da cidade contemporânea, o "capital escolar" e os modos de consumo são os elementos determinantes das identidades sociais. Aqui, diferença e desigualdade articulam-se no processo de apropriação espacial, definindo uma acessibilidade que é, sobretudo, simbólica. Visto assim, acessibilidade e alteridade têm uma dimensão de classe evidente, que atua na territorialização (e, na maior parte dos casos, na privatização) dos espaços públicos urbanos. Mas, afinal, que qualidades norteiam a apropriação social do espaço público na cidade contemporânea? Como explicar a apropriação seletiva e diferenciada de espaços, que, em tese, seriam - ou deveriam ser - acessíveis a todos? O presente trabalho pretende discutir essas e outras questões, baseando-se em uma revisão bibliográfica comentada das contribuições filosóficas de Hannah Arendt, Jürgen Habermas, Walter Benjamin e Henri Lefebvre. Em seguida, a partir da análise de exemplos concretos de espaços públicos, em cidades como Salvador, São Paulo e Paris, objetiva-se uma aplicação empírica dos conceitos discutidos, buscando-se elucidar as dimensões socioculturais e políticas da apropriação social destes espaços urbanos


Author(s):  
Stephen Eric Bronner

‘The Frankfurt School’ provides a brief history of the formation of the Frankfurt School, and biographies of prominent members. The Frankfurt School grew out of the Institute for Social Research, the first Marxist think tank. However, in 1930, under the directorship of Max Horkheimer, the organization moved to America to escape the Nazis, and began to concentrate on critical theory. Aside from Horkheimer, notable members of the Frankfurt School's inner circle included Erich Fromm, Herbert Marcuse, Walter Benjamin, Theodor W. Adorno, and Jürgen Habermas. Each member of the inner circle was different, but they all shared the same concerns, and attempted to solve them through intellectual daring and experimentation.


2001 ◽  
Author(s):  
Θεόδωρος Γεωργίου

Το φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι συνδέεται άρρηκτα με την αλλαγή, την μεταβολή, τον μετασχηματισμό. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η δυναμική της αλλαγής και η δυνατότητά του να εκφράζει την συνείδηση της εποχής του. Ο 20ος αιώνας κατέχει κεντρική θέση στην ιστορία της φιλοσοφίας, στο βαθμό που κατά την διάρκεια του επεκράτησε το γλωσσο-επικοινωνιακό «παράδειγμα» της φιλοσοφικής σκέψης.¹ Είναι γνωστό πώς ο Descartes αρχικώς και αργότερα ο Kant θεμελίωσαν το υποκειμενοκεντρικό «παράδειγμα» της φιλοσοφίας, δηλ. εκείνον τον τύπο του σκέπτεσθαι, ο οποίος θέτει σε πρώτη μοίρα το υπερβατικό υποκείμενο και την αρχή της ταυτότητας. Το υποκειμενοκεντρικό «παράδειγμα» της φιλοσοφίας αποτέλεσε εξ αρχής αντικείμενο κριτικής και ελέγχου.² Η κριτικό-ερμηνευτική παράδοση της θεωρίας έθεσε στο κέντρο της κριτικής της τις αρχές της υποκειμενικότητας και της ταυτότητας και διετύπωσε το αίτημα του επαναπροσδιορισμού του φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι. Το ίδιο αλλά με διαφορετικούς όρους και διαφορετικές προοπτικές συνέβη και με την γλωσσο-αναλυτική φιλοσοφική παράδοση.³ Στο παρόν βιβλίο σκιαγραφείται η μετάβαση από το υποκειμενοκεντρικό στο γλωσσοεπικοινωνιακό «παράδειγμα» της φιλοσοφίας, ενώ ταυτόχρονα αποδεικνύεται με βάσιμη επιχειρηματολογία ότι η φιλοσοφία είναι δυνατή ως κριτική κοινωνική θεωρία, της οποίας το πραγματολογικό θεμέλιο είναι οι συναλλακτικές σχέσεις ανάμεσα στους δρώντες. Το παρόν βιβλίο διαιρείται σε τρία κεφάλαια (μέρη): στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζεται η κριτική κοινωνική θεωρία υπό την κλασική εκδοχή της. Κύριοι εκπρόσωποι της θεωρούνται οι φιλόσοφοι Max Horkheimer, Theodor W. Adorno, Walter Benjamin και Herbert Marcuse. Χωρίς να υποτιμάται η συμβολή και των άλλων μελών της Σχολής της Φρανκφούρτης στην ανανέωση της φιλοσοφίας, η θεωρητική έρευνα περιορίζεται σ’ αυτούς τους τέσσερεις φιλοσόφους, επειδή ιδιαιτέρως σ’ αυτούς και στο έργο τους διαμορφώνεται η πεποίθηση της «διαλεκτικής» του εξορθολογισμού. Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνική και θεωρητική δυναμική του εξορθολογισμού συνδέεται άρρηκτα με τους πραγματολογικούς όρους της υπονόμευσής της. «Η διαλεκτική του διαφωτισμού», καθίσταται καθολική αρχή συγκρότησης των όντων. Η δυνατότητα διάσωσης του διαφωτισμού έγκειται στην αισθητική διεύρυνση της έννοιας, πράγμα το οποίο με τη σειρά του οδηγεί στην άμβλυνση της κυριαρχίας πάνω στη φύση και της κοινωνικής κυριαρχίας. Κατά τον Adorno η επίτευξη της κοινωνικής συμφιλίωσης συμπίπτει «με την μετάβαση σ’ ένα άλλο είδος του σκέπτεσθαι» (Αρνητική Διαλεκτική). Η θεωρητική έρευνα για έναν άλλο τύπο του σκέπτεσθαι εκτίθεται στο δεύτερο μέρος, στο οποίο και αποσαφηνίζεται η ιδέα της «αλλαγής παραδείγματος» στη φιλοσοφία. Στο τμήμα αυτό της εργασίας δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στην θεωρητική προβληματική του φιλοσόφου Jürgen Habermas. Είναι εκείνος, ο οποίος προώθησε την ιδέα του επικοινωνιακώς πράττειν και θεμελίωσε την φιλοσοφία ως γλωσσοεπικοινωνιακή θεωρία. Αυτό σημαίνει ότι έθεσε τις βάσεις για την πραγματολογική μετάβαση από την «δικτατορία του Λόγου στην Δημοκρατία του Διαλόγου» κατά τον Δημ. Μαρκή.⁴ Η επικοινωνιακή θεωρία των Habermas και Apel συγκροτεί τον νέο τύπο του σκέπτεσθαι για τον οποίο μιλούσε ο Adorno. Θέτει η ίδια τα κριτήρια, με βάση τα οποία κρίνεται η εγκυρότητα των προτάσεών της. Το επιστημολογικό αυτό χαρακτηριστικό της είναι εκείνο το στοιχείο, μέσω του οποίου συντελείται η υπέρβαση του «κανονιστικού ελλείμματος» της κλασικής κριτικής θεωρίας. Στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου αποσαφηνίζεται ο «μετασχηματισμός της φιλοσοφίας», ο οποίος δεν είναι μόνον πραγματολογικός αλλά περιλαμβάνει και καθαρά περιεχομενικά στοιχεία. Οι γάλλοι μεταστρουκτουραλιστές Michel Foucault, Gilles Deleuze και Jacques Derrida αποτελούν, όπως και στην περίπτωση της κλασικής κριτικής θεωρίας, τους επιστημολογικούς οδοδείκτες της ιστορικής πορείας του σκέπτεσθαι προς τον ριζικό μετασχηματισμό του. Η «διαφορά» καθίσταται η έννοια -κλειδί για να συλλάβει κανείς την «αλλαγή παραδείγματος» στη φιλοσοφία. Στην περίπτωση του Niklas Luhmann, θεμελιωτή της θεωρίας των κοινωνικών συστημάτων, η έννοια-κλειδί είναι το σύστημα. Ο συγγραφέας του παρόντος βιβλίου ισχυρίζεται ότι η «φιλοσοφία της διαφοράς» και η συστημική θεωρία συγκλίνουν και όσον αφορά τους επιστημολογικούς στόχους τους (την ριζική κριτική του υποκειμενοκεντρισμού) και όσον αφορά τα πραγματολογικά αποτελέσματα (την εγκαθίδρυση του γλωσσοεπικοινωνιακού «παραδείγματος» της φιλοσοφίας).⁵ Οι συναλλακτικές σχέσεις και επαφές ανάμεσα στους δρώντες δεν καταλήγουν πάντοτε σε συνεννόηση. Από την άλλη πλευρά, τα κοινωνικά συστήματα έχουν αντικαταστήσει τα όντα του παλαιού οντολογικού «παραδείγματος» και έχουν απωθήσει το υπερβατικό υποκείμενο του υποκειμενοκεντρικού «παραδείγματος». Η «διαφορά» ως πραγματολογική συνθήκη αποτελεί τον κατεξοχήν κοινωνικό τόπο της επικοινωνίας των δρώντων. Τέλος, τόσο η «φιλοσοφία της διαφοράς» όσο και η συστημική θεωρία συγκροτούνται ως τύποι κριτικής θεωρίας, στο βαθμό που ενσωματώνουν την πραγματολογική δυνατότητα της αλλαγής της κοινωνικής πραγματικότητας. […]


Anagrama ◽  
2011 ◽  
Vol 5 (1) ◽  
pp. 1-38
Author(s):  
Anderson Salvador Pereira ◽  
Elisa Rodrigues ◽  
Elton da Silva Luiz ◽  
Gabriel Barrelo Oliveira ◽  
Renan Luis Bressanin

O presente dossiê reúne cinco artigos de análise de desenhos animados realizados na disciplina Tópicos Especiais I: análise e repertório audiovisual – do curso Superior em Tecnologia em Produção Audiovisual do Centro Universitário Senac (São Paulo, Brasil). Trabalhando com conceitos como o de dispositivo (Jean-Louis Baudry), fórmula (David Bordwell), a visão de Jürgen Habermas da sociedade (Mundo da Vida e Sistema) e a questão da Arte e da Estética após a era da reprodutibilidade técnica (Walter Benjamin), os autores abordaram os desenhos animados contemporâneos – de cinema e de televisão – com destaque para Death Note (2006), Meu Malvado Favorito (2010), Neon Genesis Evangelion (1995), Tekkon Kinkreet (2006) e Adventure Time (2010)


2017 ◽  
Vol 2 (4) ◽  
Author(s):  
Monique Felix Borin

Os estudos sobre a urbanização das cidades brasileiras no século XIX e início do século XX foram uma tendência que auxiliou no fortalecimento do campo da história das cidades, em geral se apoiando na análise de legislações e planos urbanísticos que regulavam a estrutura e infraestrutura física urbana. Nos últimos anos vivemos um movimento de pluralização dessas fontes, expandindo as investigações para outros tipos de documentos urbanísticos, como requerimentos, relatórios, registro de imóveis, levantamentos topográficos, mapas e fotografias técnicas. Manteve-se, no entanto, uma centralidade em fontes que poderíamos definir como de origem urbanística, ou seja, que já foram produzidas diretamente para tratar das questões do urbano. Nesta comunicação propomos o cruzamento de fontes urbanísticas com fontes de natureza distinta como metodologia para o estudo da urbanização das cidades brasileiras no período, particularmente a urbanização de bairros centrais de São Paulo. Tal estudo de caso servirá para avaliar as potencialidades e as problemáticas do cruzamento de fontes proposto, particularmente a série Obras Particulares, do Arquivo Histórico de São Paulo com os Autos Crime do Arquivo do Tribunal de Justiça de São Paulo. O enfoque dessa proposta metodológica se alinha com investigações que tratam do papel da população e da iniciativa privada como agentes importantes na urbanização das cidades brasileiras, deslocando um foco excessivo no estudo de grandes obras públicas, que dominaram muitos dos estudos iniciais sobre essa temática e que têm uma relação clara com a preponderância do uso da legislação como fonte exclusiva. Essa perspectiva de análise traz implicações teóricas, que serão discutidas a partir do diálogo com Walter Benjamin e Beatriz Sarlo sobre o papel do cotidiano na formação das cidades, que perseguimos a partir do conceito de experiência da urbanização.


2019 ◽  
Vol 3 (1) ◽  
Author(s):  
Livia De Tommasi ◽  
Leandro Dias Castro ◽  
Vinicius Defillo Pintor ◽  
VIctor Borges de Couto ◽  
Julia Souza Reis ◽  
...  

O texto apresenta os relatos de jovens estudantes da Universidade sobre suas experiências de visitação em manifestações artísticas realizadas na cidade de São Paulo. São relatos em primeira mão sobre vivências e experiências juvenis na cidade, que testemunham da diversidade de situações e também da singularidade da condição juvenil numa cidade onde existem fronteiras espaciais e simbólicas que raramente são ultrapassadas. À luz do trabalho de alguns autores, especificamente Walter Benjamin e Jacques Rancière, as reflexões abordaram, de forma geral, a relação entre arte, política e mercado.


Author(s):  
Matheus Silva Freitas

O homem de gosto e o egoísta lógico surgiu, a princípio, como tese de Mestrado em Filosofia de Arthur Grupillo, pela UFMG. A dissertação foi indicada pela ANPOF, no biênio 2006-2007, ao prêmio de melhor tese e dissertação. Atualmente professor adjunto da Universidade Federal de Sergipe, após doutoramento com estágios de pesquisa nas Universidades de Kassel e Frankfurt am Main, e focado em temas da estética e do pensamento pós-metafísico, o pesquisador lança uma versão revisada e aperfeiçoada daquele texto.


2015 ◽  
Vol 24 (2) ◽  
pp. 594-606 ◽  
Author(s):  
Célia Maria Patriani Justo ◽  
Mara Helena de Andréa Gomes ◽  
Cássio Silveira

Ser considerado elemento de união entre moradores e serviço não revela de imediato a abrangência das funções, nem oferece visibilidade das exigências a que os agentes comunitários de saúde estão expostos no cotidiano de trabalho diante das atribuições previstas pela Estratégia Saúde da Família. O objetivo desse estudo é analisar os instrumentos de controle da ação social dos agentes comunitários e suas possibilidades de emancipação, a partir da noção de agir comunicativo de Jürgen Habermas. Trata-se de pesquisa qualitativa, realizada numa Unidade Básica de Saúde da cidade de São Paulo (SP), por meio de entrevista semiestruturada com 14 agentes comunitários com experiência mínima de dois anos. Como resultado, destacamos o domínio da razão instrumental sobre a razão comunicativa nas atividades de planejamento, nos critérios técnicos de decisão e avaliação, bem como nos instrumentos de registro do trabalho. Verificamos oportunidades de emancipação nas ações comunicativas em que os agentes comunitários, por meio do diálogo, desenvolvem ações de entendimento mútuo com os pacientes que complementam as ações técnicas. É também por meio do diálogo orientado à construção de consensos que processos cooperativos de trabalho em equipe são elaborados em torno de objetivos comuns. Consideramos que os agentes comunitários resistem aos ditames das ações instrumentais através do entendimento intersubjetivo promovido pela racionalidade comunicativa que permeia o mundo da vida, efetivando situações de emancipação das tensões e conflitos inerentes ao trabalho de mediação.


2020 ◽  
Vol 14 ◽  
pp. 4050148
Author(s):  
Vinício Carrilho Martinez

This text is a kind of breviary on the so-called “Bolsonarism”. It is a breviary because the particularities and inscriptions in the political, social, economic, and cultural reality of Bolsonarism are not to be exhausted by anyone, it is not possible. It is also a breviary in the sense that some brief lessons to work as antidotes against this 21st century fascism – which has totalitarian refinements or Nazi touches, as in the use of Goebbels’ currency - are to be presented. Bolsonarism does not flee the worst of classical Caesarism, being a demonstration of Bonapartism. Sometimes, it is even possible to relate Bolsonarism to Italian Berlusconism.ResumoO texto é um tipo de breviário sobre o assim chamado “bolsonarismo”. Um breviário porque ninguém será capaz de esgotar suas particularidades e inscrições na realidade política, social, econômica, cultural. Também se propõe como breviário no sentido de que algumas breves ilações irão demarcar o texto como antídoto ao substrato fascista, às vezes até com requintes totalitários ou afagos nazistas, na moeda de troca de Goebbels. O bolsonarismo não escapa aos piores lances do clássico cesarismo, sendo este uma demonstração em particular do bonapartismo. Por vezes, ainda se pode relacionar o bolsonarismo ao berlusconismo italiano.Palavras-chave: Tropofascismo, Bolsonarismo, Esperança, Carta Política.Keywords: Tropical Fascism, Bolsonarism  Hope  Political Letter.ReferencesASSIS, Machado de. O alienista. São Paulo: Penguin Classics Companhia das Letras, 2014.AGAMBEN, Giorgio. Estado de Exceção. São Paulo: Boitempo, 2004.BAUMAN, Zygmunt. Vigilância Líquida. Rio de Janeiro: Zahar, 2013.BOBBIO, Norberto. Democracia e Segredo. São Paulo: Editora UNESP, 2015.BOBBIO, Norberto. Contra os novos despotismos: escritos sobre o berlusconismo. São Paulo: Editora UNESP, 2016.CARVALHO, José Murilo de. Os bestializados: o Rio de Janeiro e a República que não foi. São Paulo: Companhia das Letras, 1987.DELEUZE, G. Conversações, 1972-1990. Rio de Janeiro: Ed. 34, 1992.ECO, Umberto. Cinco escritos morais. 3. ed. Rio de Janeiro: Record, 1998.FERNANDES, Florestan. Reflexões sobre a constituição de um instrumento político. São Paulo: Expressão Popular, 2019.GOETHE, Johann Wolfgang von. Fausto. Belo Horizonte: Ed. Itatiaia, 1997.GORKI, Maxim. Ralé (No fundo). São Paulo: Editora Veredas, 2007.GRAMSCI, Antonio. Cadernos do Cárcere. (Org. Carlos Nelson Coutinho). Volume III. Nicolau Maquiavel II. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 2000.KAFKA, Franz. O Processo. 9ª Reimpressão. São Paulo: Companhia das Letras, 1997.KORYBKO, Andrew. Guerras Híbridas: das revoluções coloridas aos golpes. São Paulo: Expressão Popular, 2018.LOBATO, Monteiro. Cidades mortas e outros contos. Jandira – SP: Ciranda Cultural, 2019.LOSURDO, Domenico. Democracia ou bonapartismo: triunfo e decadência do sufrágio universal. Rio de Janeiro: UFRJ, 2004.MARCUSE, Herbert. Tecnologia, Guerra e Fascismo: coletânea de artigos de Herbert Marcuse. São Paulo: Editora da UNESP, 1999.MARTÍ, José. Versos sencillos. 3ª ed. Havana-Cuba: Centro de Estudios Martianos, 2006.MARTINEZ, Vinício Carrilho. Teorias do Estado – Ditadura Inconstitucional: golpe de Estado de 2016, forma-Estado, Tipologias do Estado de Exceção, nomologia da ditadura inconstitucional. Curitiba-PR: Editora CRV, 2019.MARTINEZ, Vinício Carrilho. O conceito de Carta Política na CF/88: freios político-jurídicos ao Estado de não-Direito. Pesquisa de Pós-Doutorado em Ciências Jurídicas. Paraná: Universidade Estadual do Norte do Paraná – UENP, 2019b.MARX, Karl. O 18 Brumário e cartas a Kugelmann. 4ª ed. Rio de Janeiro: Paz e Terra, 1978.MBEMBE, Achile. Necropolítica. São Paulo: N1 Edições, 2018.MILLS, C. Wright. A Imaginação Sociológica. 4ª ed. Rio de Janeiro: Zahar Editores, 1975.NOGUEIRA, Marco Aurélio. Em defesa da política. São Paulo: SENAC, 2001.RAMOS, Graciliano. Linhas Tortas. Rio de Janeiro-São Paulo: Record, 2005.WEBER, Max. Ensaios de Sociologia. Rio de Janeiro: Zahar Editores, 1979.e4050148


Sign in / Sign up

Export Citation Format

Share Document