The History of the Normative Opposition of “Language versus Dialect”: From Its Graeco-Latin Origin to Central Europe’s Ethnolinguistic Nation-States

The History of the Normative Opposition of “Language versus Dialect”: From Its Graeco-Latin Origin to Central Europe’s Ethnolinguistic Nation-StatesThe concept of “a language” (Einzelsprache, that is, one of many extant languages) and its opposition to “dialect” (considered as a “non-language,” and thus subjugable to an already recognized language merely as “its” dialect) is the way people tend to think about languages in the West today. It appears to be a value-free, self-evident conception of the linguistic position. So much so that the concept of “language” was included neither in Immanuel Kant’s system of categories, nor in the authoritative Geschichtliche Grundbegriffe: Historisches Lexikon zur politisch sozialen Sprache in Deutschland. This paper sketches the rise of the “dialect vs language” opposition in classical Greek, its transposition onto classical Latin, and its transfer, through medieval and renaissance Latin, to the early modern period. On the way, the Greek and Latin terms for “language” (and also for “dialect”) sometimes functioned as synonyms for peoples (that is, ethnic groups), which – importantly – contributed to the rise of the normative equation of language with nation in the early nineteenth century. It was the beginning of the ethnolinguistic kind of nationalism that prevails to this day in Central Europe. Dzieje normatywnej dychotomii języka i dialektu: Od greko-łacińskich źródeł po państwa etnicznojęzykowe Europy ŚrodkowejPojęcie języka jako jednego z wielu (Einzelsprache) stawiane w diametralnej opozycji do „dialektu” (czyli „nie-języka”, który normatywnie musi zostać przyporządkowany jakiemuś już wcześniej uznanemu językowi jako jeden z jego dialektów) stanowi formę pojęciową, poprzez pryzmat której postrzega się języki i dyskutuje o nich we współczesnym świecie Zachodu. Z powodu powszechnego uznania owa forma pojęciowa wydaje się tak oczywista i wolna od nacechowania ideologicznego, że Immanuel Kant nie uwzględnił języka w zaproponowanym przez siebie systemie kategorii filozoficznych, podobnie jak i autorzy niezmiernie wpływowego dzieła z zakresu historiografii i socjologii politycznej o znamiennym tytule Geschichtliche Grundbegriffe: Historisches Lexikon zur politisch sozialen Sprache in Deutschland. W niniejszym artykule przedstawiam wyłonienie się opozycji języka wobec dialektu w starożytnej grece oraz jego recepcję na gruncie łaciny od starożytności rzymskiej po okres nowożytny. W ciągu wieków utarło się używanie greckich i łacińskich terminów w odniesieniu do „języka” jako synonimów na określenie ludów (czy też grup etnicznych), co we wczesnym XIX stuleciu silnie wpłynęło na wykształcenie się normatywnego zrównania języka z narodem. Stanowiło to początek fenomenu znanego pod nazwą „nacjonalizmu etnicznojęzykowego”, który na poziomie państw dominuje po dziś dzień w całej Europie Środkowej.