Wybrane problemy i kierunki współczesnej hodowli róż
Róża, to jeden z najważniejszych rodzajów roślin ozdobnych, istotny użytkowo, kulturowo i gospodarczo. Uprawiany od tysiącleci, podlega zmianom wskutek stosowania coraz nowszych narzędzi hodowli, umożliwiających sprostanie wymagającym oczekiwaniom odbiorców nowych odmian. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie podstawowych problemów i zagadnień hodowli róż w kontekście dotychczasowych osiągnięć i wiedzy, oraz perspektyw na przyszłość. Systematyka i taksonomia róż jest skomplikowana, a ich klasyfikacja ogrodnicza często odbiega od filogenetycznych powiązań. Hodowla róż wiąże się z wieloma problemami natury biologicznej. Implementacja nowoczesnych technik molekularnych, w tym genetycznych i genomicznych, ułatwiłaby stworzenie bazy i perspektyw dla programów hodowlanych, pomimo iż, komercyjni hodowcy przeważnie biorą pod uwagę jedynie cechy morfologiczne. W hodowli róż jednym z pierwszych przełomów było pojawienie się w Europie w XVIII i XIX w. gatunków azjatyckich i włączenie ich do hodowli, a jednym z ostatnich – uzyskanie pierwszych transgenicznych niebieskich kwiatów róż kumulujących delfinidynę w wakuolach komórek płatków. Obecnie w hodowli róż dominuje kontynuacja wyznaczonych wcześniej kierunków, m.in. uzyskanie odmian odpornych na choroby, warunki klimatyczne, z możliwością obniżenia kosztów pielęgnacji oraz zastosowania proekologicznych metod uprawy, żywotnych i intensywnie rosnących, powtarzających kwitnienie, o kwiatach pachnących, w klasycznych formach i barwach, lub przeciwnie – w zaskakujących kolorach i kształtach.
Selected problems and directions of modern rose breeding
Rose is the most important genus of ornamental plants, significant for use, culture and economy. It has been cultivated for millennia and is changing as a result of the new breeding tools, which are able to meet the most demanding needs of the recipients of new cultivars. The aim of this paper was to present the basic problems and issues of rose breeding in the context of up-to-date achievements and knowledge as well as prospects for the future. The systematics and taxonomy of roses is complex and their gardening classification often differs from the genetic connections. Rose cultivation is associated with many biological problems. The advancement in genetic and genomic research would facilitate the creation of a ground for breeding programs, although breeders usually take into account their morphological features only. One of the earliest breakthroughs in the breeding of roses was the emergence of Asian species in Europe in the eighteenth and nineteenth centuries and their incorporation into breeding, and one of the last ones – obtaining the first transgenic blue roses accumulating delphinidin in petals. At present, continuation of previously defined directions dominates, i.e., achieving varieties resistant to diseases, climatic conditions, with possibilities of reducing the cost of care and use of pro-ecological cultivation methods, vigorous and intensely growing, repeatedly blooming, with fragrant flowers, in classic forms and colors, or the contrary – in surprising colors and shapes.