Η ορμονοευαίσθητη λιπάση (Hormone Sensitive Lipase-HSL) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της λιπόλυσης στα αγροτικά ζώα (μηρυκαστικά, χοίρος), καθώς αποτελεί το ένζυμο-κλειδί, το οποίο βρίσκεται κάτω από ορμονικό έλεγχο, συμβάλλοντας καταλυτικά στη διάσπαση των τριγλυκεριδίων, της κύριας μορφής αποθήκευσης ενέργειας, προς διγλυκερίδια και απελευθέρωση λιπαρού οξέος. Η ορμονοευαίσθητη λιπάση ενεργοποιείται ύστερα από επίδραση στα κύτταρα του λιπώδους ιστού ορμονών, όπως η αδρεναλίνη και η γλυκαγόνη. Οι ορμόνες αυτές διεγείρουν κατάλληλους υποδοχείς, οι οποίοι ενεργοποιούν το ένζυμο αδενυλική κυκλάση (αδενυλοκυκλάση) της μεμβράνης των λιποκυττάρων. Η αυξημένη συγκέντρωση της κυκλικής μονοφωσφορικής αδενοσίνης (cAMP) στη συνέχεια, διεγείρει την πρωτεϊνική κινάση Α, η οποία ενεργοποιεί μέσω φωσφορυλίωσης, τη λιπάση. Στόχο της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτέλεσε η απομόνωση και ο μοριακός χαρακτηρισμός του γονιδίου που κωδικεύει την ορμονοευαίσθητη λιπάση στο πρόβατο. Η εφαρμογή της αλυσιδωτής αντίδρασης της πολυμεράσης οδήγησε στην απομόνωση του πλήρους μήκους cDNA που κωδικεύει την HSL. Συγκεκριμένα, απομονώθηκαν και κλωνοποιήθηκαν δύο κλώνοι-ισόμορφα ovHSL-A και ovHSL-B συνολικού μήκους 2248 bp και 2221 bp αντίστοιχα, που κωδικεύουν το συγκεκριμένο ένζυμο, διατηρώντας ανοιχτό αναγνωστικό πλαίσιο 695 και 694 αμινοξέων, αντίστοιχα. Οι διαφορές των δύο κλώνων έγκεινται στην ύπαρξη ενός επιπλέον τρινουκλεοτιδίου στο ισόμορφο ovHSL-A που αντιστοιχεί στο αμινοξύ γλουταμίνη (Q), καθώς και στην επιπρόσθετη περιοχή μήκους 24 bp την οποία φέρει το ίδιο ισόμορφο και αποτελεί τμήμα της μη μεταφραζόμενης περιοχής (3' UTR) του γονιδίου. Στοίχιση της αμινοξικής αλληλουχίας των δύο κλώνων με τις αντίστοιχες αλληλουχίες των πρωτεϊνών άλλων θηλαστικών (άνθρωπος, ποντικός, αρουραίος, χοίρος, αγελάδα), έδειξε υψηλό ποσοστό συντήρησης. Παράλληλα, η προσπάθεια εύρεσης του αριθμού των αντιγράφων του υπό μελέτη γονιδίου, φανέρωσε ότι το συγκεκριμένο γονίδιο απαντά ως μοναδιαίο αντίγραφο (single copy gene) εντός του γονιδιώματος του προβάτου. Επιπλέον, μελετήθηκε η έκφραση του γονιδίου της ορμονοευαίσθητης λιπάσης σε διάφορους ιστούς προβάτου και βρέθηκε ότι το γονίδιο εκφράζεται σε μεγάλο βαθμό τόσο σε επίπεδο mRNA όσο και σε επίπεδο πρωτεΐνης στο λιπώδη ιστό, σε συνθήκες περιορισμένης διατροφής, περίοδος κατά την οποία η διαδικασία της λιπόλυσης είναι ιδιαίτερα αυξημένη. Το γονίδιο παρουσίασε παρόμοιο, χαμηλό πρότυπο έκφρασης στην περίπτωση των επινεφριδίων και των όρχεων, ενώ σημαντικά μειωμένο ήταν το επίπεδο έκφρασης στην περίπτωση των υπόλοιπων ιστών, παρουσιάζοντας μικρές διαφοροποιήσεις. Επομένως, η κατάσταση του υπό εξέταση οργανισμού και η επίδραση εξωγενών παραγόντων, όπως η διατροφή, αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες με καταλυτική επίδραση στην έκφραση του γονιδίου της ορμονοευαίσθητης λιπάσης. Η εύρεση χαρακτηριστικών δομών και λειτουργικών περιοχών της πρωτεΐνης του υπό μελέτη γονιδίου, σύμφωνα με τα ήδη προσδιορισμένα πρωτεϊνικά μόρια άλλων οργανισμών, βοήθησε στην κατασκευή ενός τρισδιάστατου δομικού πρωτεϊνικού μοντέλου της ορμονοευαίσθητης λιπάσης. Το μοντέλο αποτελεί ένα αρχικό πρότυπο για την περαιτέρω ανάλυση των δομικών περιοχών και τη μελέτη δομικών αλλαγών από μελλοντικές μεταλλάξεις που πιθανόν να εντοπιστούν στην περιοχή του ενεργού κέντρου με επίπτωση στη λειτουργική δράση του ενζύμου. Πέραν των παραπάνω, μελετήθηκε η μεταγραφική ρύθμιση και έκφραση της λειτουργικής περιοχής του υποκινητή του γονιδίου της HSL. Η απομόνωση του υποκινητή πραγματοποιήθηκε με την τεχνική του χρωμοσωμικού βαδίσματος, απομονώνοντας εν τέλει περιοχή 1224 bp. Η in silico ανάλυση της περιοχής αυτής, ανέδειξε την παρουσία αρκετών θέσεων πιθανής πρόσδεσης μεταγραφικών παραγόντων όπως είναι οι: Spi1(Stimulating protein 1), SRE (Sterol Regulatory Element), AP2 (Activator Protein 2), FSE (Fat Specific Element), GBP (G-Box Binding Proteins) CCAAT (cellular and viral CCAAT Box) ARE (Adipocyte Response Element), GR (Glucocorticoid Receptor), CRE (cAMP Response Element) IRE (Insulin Response Element), STRE (Stress Response Element), GRE (Glucose Response Element), SE (Steroidogenic Element), PRE (Preadipocyte Regulatory Element), GATA-1 (GATA Binding Factor 1), GATA-2 (GATA Binding Factor 2), PPRE (Peroxisome Proliferator-activated Receptor Element) και HSF (Heat Shock Factor), οι οποίοι εμπλέκονται στη μεταγραφική ρύθμιση του υπό μελέτη γονιδίου και κατ’ επέκταση στη ρύθμιση της διαδικασίας της λιπόλυσης. Η συγκριτική μελέτη των περιοχών του υποκινητή μεταξύ προβάτου και ανθρώπου, ως προς τους βασικούς μεταγραφικούς παράγοντες, κατέγραψε την παρουσία cis-λειτουργικών στοιχείων, αναδεικνύοντας ορισμένες διαφορές ως προς τον αριθμό και την ακριβή θέση που καταλαμβάνει ο εκάστοτε μεταγραφικός παράγοντας στην 5' ρυθμιστική περιοχή του γονιδίου. Οι διαφορές αυτές εξασφαλίζουν, ταυτόχρονα, μια πρώτη εικόνα για τη μεταγραφική ρύθμιση και λειτουργία του συγκεκριμένου γονιδίου μεταξύ μηρυκαστικών και μονογαστρικών ειδών. Παράλληλα, η μελέτη της μεταγραφικής απόκρισης συγκεκριμένων cis-ρυθμιστικών περιοχών και λειτουργικών στοιχείων του υποκινητή του γονιδίου, με την παροδική διαμόλυνση ευκαρυωτικών κυττάρων και την επίδραση διαφορετικών «παραγόντων-φορέων», αποτελεί μια πρώτη προσέγγιση για τη ρύθμιση της λειτουργικότητας της ευρύτερης περιοχής του υποκινητή, αποσαφηνίζοντας τα όρια της «ελάχιστης» δομικά cis-ρυθμιστικής περιοχής που απαιτείται για την ελεγχόμενη γονιδιακή δραστηριότητα και καθορίζοντας τους μεταγραφικούς παράγοντες με καταλυτικό ρόλο στη μεταγραφική ρύθμιση του γονιδίου. Τέλος, η μελέτη τυχών παρατηρούμενων μεταλλάξεων στην περιοχή του υποκινητή, οι οποίες είναι άμεσα συνυφασμένες με παραγωγικές ιδιότητες του ζώου, όπως η εναπόθεση λίπους, ασκώντας επίδραση στη μεταγραφική ρύθμιση του γονιδίου, θα αποτελούσε έναν ενδιαφέρον τομέα έρευνας, καθορίζοντας νέους βελτιωτικούς στόχους για τη ζωική παραγωγή.