TEMEL İNSAN HAKLARI BELGELERININ TARIHÇESI

Özet: İnsan hakları, her bireyin doğuştan sahip olduğu ve devletlerin öngördüğü kanunlara aykırı olmadığı müddetçe kimsenin mahrum bırakılamayacağı olanakları ifade etmektedir. Bu haklar, sahip olduğu değerleri, ırkı, düşüncesi, coğrafyası, dili, dini, cinsiyeti ve rengi bakımından ayrım gösterilmeksizin tüm insanlar için geçerlidir. İnsan hakları, bireyin doğumundan itibaren var olması nedeniyle insanlık tarihi kadar geniş bir geçmişe haizdir. İlkçağlardan modern devlete kadar geçen süreç içerisinde insan hakları için birçok mücadele verilmiştir. İnsanın haklarının var olduğunu sadece bireylerin veya devletlerin girişmiş olduğu eylemler de göremeyiz. Buna bağlı olarak dinlerinde insanın hakları yönünde savları var olmuştur. Buradan hareketle bu çalışma içerisinde, ilk çağlardan günümüze kadar ilan edilmiş temel insan hakları belgelerinin kısa tarihçesi ele alınacak ve bu belgelerin insan hakları bağlamındaki katkılarına değinilecektir. Kuran-ı Kerimdeki ayetler incelenecek ve insan hakları belgelerine nazaran daha köklü bir geçmişe ve muhtevaya sahip olduğu ifade edilecektir. Anahtar Kelimeler: Temel İnsan Hakları Belgeleri, İnsan Hakları, Kur’an’da İnsan Hakları, Eşitlik, Özgürlük. Abstract: Human rights represent the possibilities that each individual has by birth and that no one can be deprived unless it is contrary to the laws prescribed by the states. These rights apply to all people without discrimination in respect of their values, race, thought, geography, language, religion, gender and color. Human rights have a history as wide as human history because of their existence since the birth of the individual. Many struggles for Human Rights have been given during the period from the early ages to the modern state. We cannot see the existence of human rights only by actions taken by individuals or states. There have been arguments about human rights in the religions. In this study, the brief history of the basic human rights documents that have been published from the early ages to the present day will be discussed and the contributions of these documents in the context of human rights will be addressed. The verses in the Qur’an will be examined and it will be stated that they have a more established background and more content than human rights documents. Keywords: Basic Human Rights Documents, Human Rights, Human Rights in the Qur’an, Equality, Freedom. Аннотация: Адам укуктары эгерде бул мамлекеттер тарабынан каралган мыйзамдарга карама-каршы келбесе, ар бир адам төрөлгөндө ээ болгон жана эч ким ажырата албаган мүмкүнчүлүктөрдү билдирет. Бул укуктар, алардын баалуулуктар, раса, ой жүгүртүү, аймактын, тил, дин, жарым жана түстүү айырмачылыкты жок, бардык адамдарга карата колдонулат. Адам укуктары, адам төрөлгөндөн бери бар, анткени адамзаттын тарыхы сыяктуу эле көп тарыхка ээ. Биринчи учурдан тартып азыркы мамлекеттерге чейин болуп өткөн процессте адам укугу үчүн күрөш көп болду. Биз жеке адамдардын же мамлекеттин алдында жасаган иш-аракеттерде гана адам укуктары бар экенин көрө албайбыз. Ушуга байланыштуу, адам укуктары боюнча алардын дининде макулдашуулар бар болчу. Ошондуктан, бул изилдөөнүн алкагында алгачкы күндөрдөн тартып, биздин күн-гө чейин жарыяланган адам укуктары боюнча негизги документтердин кыскача тарыхы каралат жана адам укуктары контекстке бул документтердин салымы каралат. Курандагы ырлар изилдөө жана адам укуктары боюнча документтерге караганда туңгуюкка өткөн жана мазмуну менен чагылдырылат. Түйүндүү сөздөр: адам укуктары боюнча негизги документтер, адам укуктары, курандагы адам укуктары, теңдик, эркиндик.