Με δεδομένη τη γήρανση του Ελληνικού πληθυσμού, αντικείμενο της διατριβής αυτής αποτέλεσε η αξιολόγηση της κατάστασης υγείας των ηλικιωμένων και η μελέτη παραγόντων που ενδέχεται να επηρεάζουν ορισμένες συχνές νοσολογικές καταστάσεις στην τρίτη ηλικία. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τέσσερα Κ.Α.Π.Η. της Αττικής. Μελετήθηκαν 426 άτομα, 245 γυναίκες και 181 άνδρες, ηλικίας 60 ετών και άνω. Η συλλογή των στοιχείων έγινε με συνέντευξη με τους ηλικιωμένους για συλλογή δεδομένων σχετικών με το ιατρικό ιστορικό, τον τρόπο ζωής και τις διατροφικές συνήθειες. Χρησιμοποιήθηκε ένα κοινό βασικό ερωτηματολόγιο και ένα ειδικό κατά φύλο ερωτηματολόγιο ανδρών ή γυναικών. Έγινε εκτίμηση της διανοητικής εγρήγορσης με τη χρήση της κλίμακας Mini Mental State Examination (MMSE) και της θυμικής κατάστασης με την κλίμακα Geriatric Depression Scale-15 (GDS-15). Μετρήθηκε επίσης η αρτηριακή πίεση των ατόμων της έρευνας καθώς και βασικοί σωματομετρικοί δείκτες. Τα κυριότερα ευρήματα της μελέτης είναι τα ακόλουθα: • Σχεδόν τα δύο τρίτα των γυναικών (63,3%) μπορούν να χαρακτηριστούν παχύσαρκες, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες είναι 41,4%. Είναι προφανές ότι η παχυσαρκία, που περιγράφεται πια ως σημαντικό πρόβλημα των Ελλήνων, αφορά και τους ηλικιωμένους. • Η διατροφή των ηλικιωμένων δεν απέχει πολύ από την παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή, αφού στο διαιτολόγιο δεσπόζουν τα λαχανικά, τα φρούτα, τα δημητριακά και το ελαιόλαδο. Εντούτοις, παρατηρείται αυξημένη κατανάλωση κρέατος και σχετικά χαμηλή κατανάλωση ψαριών. • Η σωματική δραστηριότητα των ατόμων του δείγματος ήταν γενικά περιορισμένη και η συστηματική άθληση ελάχιστη. • Περισσότερα από τα δύο τρίτα των ανδρών υπήρξαν ή είναι καπνιστές, αν και μόνο 13,8% συνεχίζουν να καπνίζουν. Αντίθετα, στις γυναίκες λιγότερο από το ένα τέταρτο υπήρξαν ή είναι καπνίστριες, αλλά οι μισές από αυτές εξακολουθούν να καπνίζουν. • Σχεδόν δύο τρίτα των ανδρών (64,1%) και σχεδόν ένα τέταρτο των γυναικών (24,5%) ανέφεραν γενετήσια δραστηριότητα στη διάρκεια του έτους που προηγήθηκε. • Περισσότεροι από 20% τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών ανέφεραν διαγνωσμένο σακχαρώδη διαβήτη, ενώ όσον αφορά το ιστορικό στεφανιαίας νόσου και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, τα αντίστοιχα ποσοστά στους άνδρες ήταν 27,6% και 10,5%, και στις γυναίκες 10,2% και 5,3%. Στους άνδρες, το ποσοστό των υπερτασικών ήταν 72,9% και στις γυναίκες 77,1%. Περισσότερες γυναίκες (37,1%) παρά άνδρες (26,5%) ανέφεραν ένα ή περισσότερα κατάγματα οστών. Περίπου οι μισοί άνδρες (45,3%) ανέφεραν διαγνωσμένη υπερπλασία του προστάτη. • Η βαθμολόγηση στην κλίμακα MMSE περίπου ενός στους δέκα ηλικιωμένους (9,4% μεταξύ των ανδρών και 9,8% μεταξύ των γυναικών) ήταν δηλωτική ουσιαστικής γνωσιακής έκπτωσης. • Τριπλάσιο ποσοστό γυναικών (18,4%) σε σχέση με τους άνδρες (6,1%) εμφάνιζαν στοιχεία σοβαρής κατάθλιψης με βάση την απόδοσή τους στην κλίμακα GDS-15. Διάφορες παράμετροι υγείας ή νοσηρότητας εξετάστηκαν ως εξαρτημένες μεταβλητές σε πολυπαραγοντικές εξαρτήσεις είτε απλής γραμμικής μορφής (simple linear regression) για εξαρτημένες μεταβλητές συνεχούς ποσοστικού χαρακτήρα, είτε λογαριθμικής μορφής (logistic regression) για ποιοτικές κατηγορικές μεταβλητές. Μεταξύ των ευρημάτων που αναδείχθηκαν σημειώνονται τα ακόλουθα: • Τα κατάγματα είναι συχνότερα στις γυναίκες παρά στους άνδρες, καθώς και σε άτομα χαμηλότερης εκπαίδευσης. Το κάπνισμα, είτε ως ενδεικτικό ενός πιο «ριψοκίνδυνου» τρόπου ζωής ή λόγω της αρνητικής συσχέτισής του με τα επίπεδα ορισμένων στεροειδών ορμονών, σχετίζεται σε βαθμό στατιστικά σημαντικό με το ιστορικό καταγμάτων. • Η συχνότητα υπέρτασης αυξάνεται σε συνάρτηση με την ηλικία σε βαθμό στατιστικά σημαντικό, ενώ υπάρχει ένδειξη ότι η κατανάλωση ελαιολάδου σχετίζεται αρνητικά με την αρτηριακή υπέρταση (p~0,074). • Υπάρχει στατιστικά σημαντική αρνητική σχέση μεταξύ υπερπλασίας του προστάτη και αναφοράς οργασμού(-ων) κατά το τελευταίο έτος, η οποία βέβαια μπορεί να αξιολογηθεί μόνο ως συσχέτιση και όχι ως αιτιότητα. Η αυξημένη πρόσληψη προστιθέμενων λιπιδίων, μετά από προτύπωση για την προσλαμβανόμενη ενέργεια, αυξάνει την πιθανότητα υπερπλασίας του προστάτη. Από πρόσθετες αναλύσεις προκύπτει ότι τα πρόσθετα λιπίδια τα οποία σχετίζονται θετικά με την υπερπλασία του προστάτη είναι τα κορεσμένα ζωϊκά λίπη, με σχετικό κίνδυνο 2,59 για αύξηση της συχνότητας κατανάλωσης βουτύρου κατά μία φορά την ημέρα (p~0.032). Αξιοσημείωτη είναι η αρνητική σχέση μεταξύ φυσικής δραστηριότητας και υπερπλασίας του προστάτη, μολονότι στα δεδομένα αυτά δεν είναι στατιστικά σημαντική (p~0,103). • Αναμενόμενη είναι η αναφερόμενη μείωση γενετήσιας δραστηριότητας σε μεγαλύτερες ηλικίες. Η γενετήσια δραστηριότητα παρουσιάζει τάση μείωσης σε συνάρτηση με το κάπνισμα (p~0.189), ενώ παρατηρείται ενδεικτική θετική συσχέτιση μεταξύ χοληστερόλης του αίματος και διατήρησης γενετήσιας δραστηριότητας. • Προϊούσης της ηλικίας υπάρχει μείωση της διανοητικής ικανότητας (p<10⁻³), η οποία σχετίζεται θετικά με το επίπεδο εκπαίδευσης (p<10⁻³) και αρνητικά με το βαθμό κατάθλιψης (p~0,002). Ούτε η συγκατοίκηση, ούτε το κάπνισμα φαίνεται να έχουν σχέση με τη διανοητική ικανότητα. • Ο βαθμός κατάθλιψης είναι σημαντικότερος στις γυναίκες παρά στους άνδρες (p<10⁻³) και είναι μεγαλύτερος σε άτομα που ζουν μόνα τους (p~0,001). Συμπερασματικά, με βάση την έρευνα αυτή, διαπιστώθηκαν ο υψηλός επιπολασμός της παχυσαρκίας, του σακχαρώδη διαβήτη, της αρτηριακής υπέρτασης της στεφανιαίας νόσου και, μεταξύ των ανδρών, της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη μεταξύ των ηλικιωμένων Ελλήνων. Σε έρευνες επιπολασμού, όπως αυτή, δεν μπορεί να συνεκτιμηθεί με αξιοπιστία η συχνότητα των κακοήθων νεοπλασιών, αφού η μεγάλη θνητότητα και η βραχύτερη επιβίωση δημιουργούν αρνητική επιλογή και ποικίλο βαθμό υποεκτίμησης ανά είδος καρκίνου. Μεταξύ των περιπατητικών και κοινωνικά λειτουργικών ατόμων του δείγματός μας, περίπου ένας στους δέκα εμφανίζουν σημαντικό βαθμό γνωσιακής υπολειματικότητας, ενώ σημαντικό ποσοστό γυναικών και μικρότερο ποσοστό μεταξύ των ανδρών έχουν εκδηλώσεις κατάθλιψης. Η διατροφή των ηλικιωμένων είναι από ποιοτική άποψη ικανοποιητική, μολονότι θα ήταν επιθυμητή η μείωση των προσλαμβανόμενων ζωϊκών πρωτεϊνών και η αύξηση των σύνθετων υδατανθράκων. Ελάχιστοι ηλικιωμένοι έχουν επιθυμητά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας και το γεγονός αυτό συμβάλει στους υψηλούς δείκτες παχυσαρκίας. Περίπου 12% των ηλικιωμένων παραμένουν ενεργοί καπνιστές, ενώ τα δύο τρίτα των ανδρών και το ένα τέταρτο των γυναικών αναφέρουν ενεργό ερωτική ζωή. Αρκετοί τεκμηριωμένοι παράγοντες κινδύνου για μια σειρά από τα υψηλού επιπολασμού νοσήματα αναδεικνύονται στην έρευνα αυτή και επιτρέπουν τη διαμόρφωση προτεραιοτήτων δημόσιας υγείας σε έναν πληθυσμό σαν τον Ελληνικό, μεγάλο και αυξανόμενο ποσοστό του οποίου κατατάσσεται στην τρίτη ηλικία.
Prediction equation for the mini-mental state examination: influence of education, age, and sex
