Derivatives with the -i- / -i/y- interfix and a verb as the first component in Serbian, Russian and PolishThe paper gives a comparative historical analysis of derivative words with the i / i/y- interfix and a verb as the first component in Serbian, Russian and Polish from the standpoint of contemporary Slavic morphology (derivatology). The aim is to provide their description in terms of semantic variation. The author ascertains that all the three languages feature a derivational model of forming expressive lexis by means of the i / i/y- interfix, predominantly nouns, of mostly humorous and pejorative meaning. A special group is formed by onyms (nicknames turned surnames, but also toponyms, oronyms, hydronyms etc). This type of words first occurred in Serbian and Russian in the thirteenth century (possibly in Serbian in the eleventh century), and in Polish in the fifteenth century. Judging by the available sources, derivatives with the i- interfix appear frequently in historical as well as modern Serbian, Polish and Russian (much more in Serbian and Polish than in Russian). In Serbian and Russian pre-nineteenth-century sources chiefly given names and nicknames-turnedsurnames were noted (in Russian, also some animal and plant names as well as abstract nouns). In Old Polish, words of the discussed kind are zoological and botanical lexemes; from Middle Polish on, the lexemes encompass all semantic categories characteristic of modern Serbian and Russian. It should, however, be stressed that the inaccessibility of the spoken language as well as the limited number of sources introduce considerable uncertainty to observations regarding the time of origin and vocabulary of the first centuries of Slavic languages. This applies especially to expressively marked lexemes, a considerable portion of which is constituted by common nouns of the “A (verb) + -i- / -i/y- + B” model. In contemporary Serbian, Polish and Russian, the lexis formed by means of this derivational model is almost equally developed conceptually and relates predominantly to the same phenomena. Expressive words in all three languages are formed in the processes of metonymisation, metaphorisation, personification, hyperbolization and grotesque, and are characterized by numerous derivational and semantic equivalents. Derywaty z interfiksem -i- / -i/y- oraz pierwszym członem czasownikowym w języku serbskim, rosyjskim oraz polskimArtykuł zawiera analizę historyczno-porównawczą wyrazów z interfiksem -i- / -i/y- oraz pierwszym członem czasownikowym (modelu A (czas.) + -i- / -i/y- + B) w języku serbskim, rosyjskim oraz polskim z punktu widzenia współczesnej derywatologii slawistycznej. Celem badań jest opis analizowanych derywatów według ich zróżnicowania znaczeniowego. Autorka wykazuje, że we wszystkich trzech językach według tego modelu słowotwórczego powstaje przede wszystkim słownictwo ekspresywne, głównie rzeczowniki, o znaczeniu żartobliwym i pejoratywnym. Taki typ wyrazów w języku serbskim i rosyjskim pojawia się po raz pierwszy w źródłach z XIII wieku (możliwe, że w serbskim już w XI w.), natomiast w polszczyźnie w przebadanym materiale z XV wieku. Sądząc po źródłach, model słowotwórczy, według którego tworzone są analizowane wyrazy, jest produktywny we wszystkich trzech językach, zarówno w ich stadium historycznym, jak i w języku współczesnym, przy czym w języku serbskim i polskim jest takich derywatów więcej niż w języku rosyjskim. W źródłach sprzed XIX stulecia w języku serbskim i rosyjskim odnotowano głównie imiona i przydomki przetworzone w nazwiska (w języku rosyjskim również pewne nazwy zwierząt i roślin oraz rzeczowniki abstrakcyjne). W staropolszczyźnie jest to leksyka zoologiczna i botaniczna, а w dobie średniopolskiej wyrazy modelu A (czas.) + -i/y- + B obejmują prawie wszystkie kategorie pojęciowe, do których przynależą wyrazy tego modelu we współczesnym języku serbskim i rosyjskim. W tym miejscu należy podkreślić, że brak dostępu do języka mówionego, a także ograniczona liczba zabytków sprawiają, że spostrzeżenia dotyczące czasu powstania czy zasobów leksykalnych pierwszych wieków słowiańszczyzny pisanej obarczone są dużym stopniem niepewności. Dotyczy to w szczególności leksemów o nacechowaniu ekspresywnym, wśród których wyraźną grupę stanowią wyrazy pospolite modelu A (czas.) + -i- / -i/y- + B. We współczesnym języku serbskim, rosyjskim oraz polskim leksyka tego modelu jest podobnie zróżnicowana znaczeniowo i dotyczy zazwyczaj tych samych zjawisk. Ekspresywy we wszystkich trzech językach powstają w wyniku procesów metonimizacji, metaforyzacji, personifikacji, hiperbolizacji oraz przy zastosowaniu groteski i charakteryzują się licznymi ekwiwalentami słowotwórczo-semantycznymi.
Litterær kompetanse - portrett av tre lesarar
