Jednym ze znaczniejszych skupisk ludności żydowskiej w Wielkopolsce w XVIII w. było królewskie miasteczko Rogoźno, ośrodek starostwa niegrodowego w powiecie i województwie poznańskim W 1765 r. zamieszkiwało w nim około 448 Żydów tworzących własny kahał (gminę), na czele którego stali rabin i dwóch seniorów, a zarazem ławników sądu kahałowego, z których jeden pełnił zapewne funkcje pisarza i zarazem syndyka. Publikowany przywilej Antoniego Szołdrskiego starosty-tenutariusza rogozińskiego i grodowego łęczyckiego dla Maśka Lewka z Łęczycy, wydany 12 lutego 1765 r. we wsi Gościejewo, stanowi zgodę na wybór i zarazem nominację tegoż Żyda na rabinat rogoziński. Potwierdza on władzę administracyjną, a zwłaszcza sądową rabina, z możliwością apelacji od wyroku sądu, któremu przewodniczył, do starosty, jednakże tylko w tym samym dniu, w którym zapadł ów wyrok. Dalej zakazuje rabinowi oddalanie się od synagogi bez koniecznej przyczyny, nakazuje wobec niego szacunek członkom synagogi, dopuszczając możliwość dochodzenia przez każdego z nich wobec rabina pretensji na drodze sądowej, ale tylko swoim kosztem, bez mieszania w spór synagogi i sąsiadów, w przeciwnym wypadku starosta przyrzeka udzielić rabinowi swego poparcia, a ponadto obiecuje temuż swą obronę, gdyby kahał nie opłacał go zgodnie z zawartą umową i jeśliby był napastowany lub ktoś czynił mu szkodę. Przywilej ten, potwierdzony 6 stycznia 1775 r. przez Jakuba Szołdrskiego, brata Antoniego i jego następcę na starostwie rogozińskim, zostaje wydany z powtórnego urzędowego wpisu jego treści do księgi grodzkiej poznańskiej, dokonanego z inicjatywy Lewka Maśka 10 grudnia 1781 r. Zasługuje on na ogłoszenie drukiem ze względu na skromny stan źródeł do dziejów Żydów w tym miasteczku i rzadkie występowanie tego typu dokumentów.
The privilege of Antoni Szołdrski, Rogoźno starost, in the Rogoźno rabbinate, for Lewko Maśko of February 12, 1765
In the 18th century, one of the largest Jewish centers in Greater Poland was found in a royal town, Rogoźno, the heart of non-resident starosty in the Poznań county and district. In 1765, 448 Jews who formed their own qahal (community) lived there. The community was headed by a rabbi and two elders. The latter were at the same time the members of the qahal court. One of them also held the function of a writer and a legal adviser. The privilege published – the privilege of Antoni Szołdrski, non-resident Rogoźno starost and resident Łęczyca starost for Maśko Lewko from Łęczyca, granted on February 12, 1765 in the village of Gościejewko is a permission to assign, and therefore nominate, this particular Jew to be the rabbi in the Rogoźno rabbinate. It confirms his administrative and, more importantly, judiciary powers. It provides the right to appeal from the rabbi-chaired court’s verdict to the starost, but only on the day the verdict was made. The privilege also forbids the rabbi to leave the synagogue unless absolutely necessary. Although it orders the members of the synagogue to respect the rabbi, it allows them to take the rabbi to court, but only at their own expense, without involving the synagogue and neighbors in the dispute. Otherwise, the starost promises that he will not only lend support to the rabbi, but also defend him if the qahal does not pay the rabbi as stipulated in the contract concluded, and if he is abused or harmed. This privilege was confirmed on January 6, 1775 by Jakub Szołdrski, Antoni’s brother and his successor to the Rogoźno starosty. The document is published based on its official re-entry to the Poznań municipal register, conducted from the initiative of Lewko Maśko on December 10, 1781. It deserves to be published due to the little amount of sources on the history of Jews in this town and the fact that this type of documents is quite rare.
Afanasy Fet’s essays “From the Village” and Pavel Medvedev’s article “Dreams and Reality”: to the history of polemics
