LABURPENA: 2006. urteaz geroztik onartutako autonomia estatutu berrietan ikusten da borondate bat dagoela parte hartze politikoa sustatzeko, bai eta erakunde demokratikoak herritarrengana hurbiltzenago daitezen ere. Horren erakusgarri berezi bat herri-kontsultak deiturikoak dira, alegia, formaltasun-maila ezberdina duten hainbat tresna biltzen dituen esapidea, betiere herritarren borondatea kanalizatzea helburu, dela demokrazia parte hartzaile deiturikoan oinarritutako mekanismoak —inkestak, audientzia publikoak, parte hartzeko foroak, eztabaidalekuak—, dela erdi-zuzeneko demokraziaren ohiko mekanismoa, hots, erreferenduma. Bi tresna horien arteko diferentziak aztertzea du xede lan honek eta, erreferendumari dagokionez, ikustea zenbateraino den bideragarria autonomia mailan eta toki mailan. Badirudi ezen Espainiako Konstituzioaren 149. artikuluko aurreikuspenaren irismenaren gainean Auzitegi Konstituzionalak eman duen jurisprudentziak oso kontrol zorrotzak egiteko eskumena esleitzen diola Estatuari, erreferendumak autonomia mailan egiteko eta baimentzeko posibilitateari buruz.
RESUMEN: Las previsiones de los nuevos estatutos de autonomía aprobados a partir del 2006 reflejan una voluntad de incentivar la participación política y hacer más cercanas las instituciones democráticas a los ciudadanos. Un caso singular lo constituyen las denominadas consultas populares, expresión que engloba una pluralidad de instrumentos, con diverso grado de formalización, que permiten canalizar la voluntad ciudadana: desde los denominados mecanismos de democracia participativa —encuestas, audiencias públicas, fórums de participación, procesos deliberativos—, hasta el clásico instituto de democracia semidirecta como es el referéndum. El presente trabajo analiza la diferencia entre ambos instrumentos y, centrándose en este último, analiza su viabilidad a nivel autonómico y local. La jurisprudencia del Tribunal Constitucional sobre el alcance de la previsión del art. 149.1.32 CE parece haber reservado al Estado el ejercicio de controles muy intensos sobre la previsión y autorización del referéndum autonómico y sobre su concreto ejercicio.
ABSTRACT: The provisions in the new Statutes of Autonomy enacted from 2006 henceforth show a will to promote the political participation and to make institutions closer to the citizens. A particular case is the so called popular questions, expression that include a plurality of instruments with a different degree of formalization, which allow to channel the citizenship’s will: from the so called mechanisms of participative democracy —polls, public audiences, forums for participation, deliberative processes— to the classic institute of semidirect democracy as the referendum. This present work analyzes the difference among both instruments and, focusing on the latter, it analyzes its viability at an autonomic and local level. The case law by the Constitutional Court regarding the scope of the provision in article 149.1.32 seems to have saved the State with the exercise of very intense controls over the provision and authorization of the autonomic referendum and its concrete exercise.