ÖZET. Milletlerin çok eski zamanlardan bugüne kadar yaşayarak edinmiş
oldukları tecrübeler, bilgiler, kazanımlar ve değerler o milletin kültürünü oluşturur.
Edinilen değerlerin dil aracılığıyla hayat bulması kültürdilbilim alanı çerçevesinde
kültür-dil-insan arasındaki ilişkiyi incelemeye değer bulmuştur. Herhangi
bir varlığın şekline, işlevine, görevine, görüntüsüne her toplumda farklı
anlam veya dilsel dünya görüşünü yansıtan adlar verilir. Kültür-dil-insan çerçevesinde
dil ve kültür ilişkilerinin belli bir disiplin altında incelenmesi ancak
kültürdilbilim yoluyla mümkündür.
Dilbilim alanına ait kültürdilbilim çalışmalarında ele alınan dilsel dünya
görüşü kavramı her bir dilin dolayısıyla toplumun ya da ortak değerlere sahip
toplumlarının oluşturduğu milletlerin dünyayı nasıl algılayıp yansıttığını, çevresindeki
varlıkların ve kavramların hangi niteliklerini ayırt ettiğini, insanın
duygu ve düşüncelerini, değer yargılarını nasıl betimledikleri incelenmektedir.
Bu makalede kültürdilbilim çerçevesinde Türkçede “gibi”, Kırgızcada -DAy eki
ve “sıyaktuu”, “öndüü” bağlacıyla yapılan benzetmeler ve deyimler Türkçe ile
karşılaştırmalı olarak incelenmekte, böylelikle iki toplum arasındaki dış dünya
algısı arasındaki farklılıklar veya benzerlikler tespit edilecektir.
Адам баласы алмустактан бери топтогон маалыматы, турмуштан топтогон тажрыйбасы жана баалуулуктары менен улуттук маданиятын түзгөн. Тилдик каражаттар аркылуу чагылдырылган турмуштук тажрыйбалар улуттук маданият чөлкөмүндө маданият-тил-адам баласы деген чөйрөдө изилдөөгө алынат. Сөз, форма, иш аракет, көрүнүштөр ар бир коомдо ар кандай маанини туюндурган
лексикалар менен берилген. Маданият-тил-адам баласы аттуу чөйрөдө тилдик жана маданий байланыштар белгилүү бир тартипте изилдениши бир гана маданияттаануу жолу менен ишке ашат.
Тил илимине тиешелүү маданияттаануу илиминде каралган тилдик дүйнө тааным түшүнүгү ар бир тилдин, ошол эле учурда орток баалуулуктарга ээ болгон коомдун дүйнөнү кабыл алышы жана аны чагылдырышы, анын чөйрөнү жана түшүнүктөрдү айырмалаган сапаттарын, адамдын ички уйгу-туйгусун жана түшүнүктөрүн кандай сүрөттөгөнүн изилденет. Бул макалада маданияттаанууда Түрк тилиндеги “gibi” Кыргыз тилиндеги –ДАй мүчөсү, сыяктуу жана өндүү жандоочтор менен бе-рилиши, фразеологиялык каражаттар Түрк тили менен салыштырылып, эки тилдин ортосундагы сырткы дүйнө тааным менен болгон айырмасы жана окшоштуктары аныкталат.
The experiences, knowledge, achievements and values that have been gained by nations starting from ancient times and up today constitute the culture of that nation. It has become worthy of examining the relationship between culture-language-human within the frameworks of cultural linguistics. Names are attached to any entity in accordance with its shape, function, tasks, and appearance that reflect different meanings in each society or their linguistic worldview. Analyzing language and culture relations within the scope of a certain discipline in the frameworks of culture-language-human is only possible by means of Cultural Linguistics. The concept of linguistic worldview, which is discussed in cultural-linguistics studies in the field of linguistics, deals with studying how each language and therefore the societies or societies with common values perceive the world and reflect it through the language they use, what qualities of entities and concepts surrounding them they distinguish, how they describe feelings and thoughts of a human being and their value judgments. This paper studies analogies and idioms that are formed by means of preposition “gibi” in the Turkish language and “sıyaktuu” with the suffix –Day in the Kyrgyz language, which are examined in the context of comparative cultural linguistics. Thus, the differences and/or
similarities between the perception of external world between the two societies
are revealed.
Aboagora 2013: The Human Machine
